Nu de hele winkelstraat dreigt om te vallen – na V&D zijn ook Aktiesport en Perry Sport failliet – gaan de gedachten uit naar de platenzaak met de ridicule naam Free Record Shop. Ere wie ere toekomt: dat bedrijf van Hans Breukhoven, de ex van zangeres Vanessa, was een trendsetter. De platengigant was een van de eerste winkelstraatketens die op de fles gingen. Goed, de winkels zijn inmiddels enigszins doorgestart als shop-in-shopconcept van de firma Boekenvoordeel, maar dan kun je nog beter écht failliet zijn.

De praatjesmakers die bankroet gaan en hun schuldeisers niet meer kunnen betalen, vertellen allemaal dat je in Amerika pas meetelt als je minstens drie keer failliet bent gegaan. Heeft iemand dat almaar rondzingende verhaal overigens ooit gecheckt? Hoe het ook zij: niemand beweert ooit dat je in de Verenigde Staten de getapte jongen kunt uithangen als je florerende bedrijf een shop-in-shopconcept van een andere treurige winkel is geworden. Omdat dat niet zo is.

Nu die naam. Hoezo free records? Als ze daar de platen inderdaad gratis uitdeelden dan was het geen wonder dat de deurwaarder op een gegeven moment op de stoep stond. Dat is geen levensvatbaar businessmodel. Maar zo zat het niet. Die platen kostten geld. Alleen de naam suggereerde anders. Wat zou de gedachte erachter zijn geweest? We lokken mensen de winkel in met de suggestie van ‘gratis’ en als ze eenmaal binnen zijn, laten we ze gewoon lekker toch betalen?

Die vorm van marketing zie je wel vaker. Op een pot pindakaas staat dat je 15 procent van de inhoud voor niks krijgt en op sloffen kauwgom is het tiende pakje ook vaak zogenaamd om niet. Flauwekul natuurlijk, maar was het niet de pragmatistische, Amerikaanse filosoof William James die zei: ‘It’s true if it works’? De suggestie van gratis werkt. Overduidelijk.

In de sportschoolwereld houdt Fit For Free de naamtraditie van Free Record Shop in ere. Kun je er gratis sporten? Ik bel voor 1 euro per gesprek plus de gebruikelijke belkosten naar de klantenservice.

Goedendag, zijn jullie gratis?
‘Is wat gratis?’

De sportschool.
‘Nee, nee.’

O, maar jullie heten toch Fit For Free?
‘Ja dat klopt. Wij heten zo omdat we een programma hebben waarmee je punten kunt sparen die je kunt inruilen bij een webshop. Het voordeel dat je daarmee krijgt, is vaak hoger dan de kosten van de sportschool. Dus vandaar die naam.’

Dat is toch niet echt fit for free?
‘Nee. U moet wel abonnementskosten betalen. U kunt niet gratis gebruikmaken van de faciliteiten van de sportschool, inderdaad.’

Dus Fit For Free is een beetje een misleidende naam?
‘Als u het zo bekijkt wel, ja.’

Zelfs dit telefoongesprek kost een euro plus de gebruikelijke kosten?
‘Ja, dat klopt.’

Dat is ook niet echt for free.
‘Inderdaad niet for free nee, haha.’

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.