‘Gelijk werk verdient gelijke beloning.’ Uiteraard, hoor ik u denken, geen speld tussen te krijgen. Toch raakte ik geïrriteerd toen ik deze zin las in een stuk van de NVJ. Ooit, toen ik nog ergens bij een omroep van jaarcontract naar jaarcontract hobbelde, ben ik lid geworden van de journalistenbond en dat lidmaatschap heb ik altijd verzuimd op te geven. Terwijl ik inmiddels toch al jaren geen werknemer meer ben, maar zelfstandige. En vakbonden zijn niet voor vrije jongens, maar voor loonslaven die zich organiseren tegen de uitbuiting door de bazen. Als de ‘gelijk werk’-uitspraak over de geknechte arbeider zou gaan, dan zou ik er vrede mee hebben. Iedereen hetzelfde loon, regel het maar in de cao. Mét inflatiecorrectie.

Zo zit het hier dus niet: de vakbond blijkt zich hier met de zzp’er te bemoeien. De zelfstandige zonder personeel. De ondernemer. De kleine zelfstandige die zijn – in dit geval journalistieke – nering in het spel van vraag en aanbod aan de man probeert de brengen. Die probeert zijn marktwaarde op te krikken door beter onderzoek te doen dan een ander, zijn hand op nóg geheimere documenten te leggen dan de meest gevreesde onderzoekjournalisten van het land, scherper te interviewen dan de concurrent en beeldender te schrijven dan de grootste stilisten.

Als hij dit dan allemaal goed doet, en ook nog eens een meesteronderhandelaar is, dan kan hij aardig verdienen aan zijn stukjes. Daarom, en omdat hij niet elke dag op vaste dagen in een kantoortuin wil zitten met collega’s, hij de onzekerheid over wat de volgende maand of volgend jaar brengt niet verlammend, maar stimulerend vindt en hij het ergens wel fijn vindt om er niet helemaal bij te horen, wordt iemand zelfstandige. Dan kun je overdag een beetje lanterfanten met andere professionele niksnutten om dan, zoals ik nu, om half twaalf ’s avonds in bed een column te tikken.

De ongelijkheid onder journalistieke zzp’ers is volgens het NVJ-stuk schrijnend: ‘Je zult maar in Zeeland of Limburg wonen en gebonden zijn aan een regionale krant.’ Hoezo ben je gebonden aan een regionale krant als je niet in de Randstad woont? Ik werk met een cameraman die dagelijks voor dag en dauw uit Heteren naar Hilversum tuft. Mijn briljante Volkskrant-collega Peter Middendorp woont in Groningen. Als je liever niet wil reizen en ook geen fax of e-mail hebt, dan kun je altijd nog naar Amsterdam of Utrecht verhuizen. Ga waar het werk is, ook dat is ondernemen.

De NVJ, de vakbond sowieso, heeft een hekel aan zelfstandigen. Mede door haar schuld word je gestraft als je te lang voor een en dezelfde opdrachtgever werkt: als die werkgever je niet in dienst neemt, moet je zes maanden elders je heil zoeken. Verkapt dienstverband, nietwaar? En als je nou niet in dienst wilt? Dat kan er bij de vakbond niet in. Bij de PvdA ook niet, trouwens. Iedereen in dienst! Iedereen hetzelfde inkomen! ‘Gelijk werk, gelijke beloning’ klinkt goed en rechtvaardig, maar onder zelfstandige journalisten bestaat geen gelijk werk. Zelfstandigen zijn ondernemers die hun zaak draaiende moeten houden. Wie dat niet kan zonder prijsafspraken door de bonden, zou moeten overwegen zijn zaak op te doeken.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.