‘-schaamte’ is het ‘Onze Taal-woord’ van het jaar 2019 geworden. Ik heb daar moeite mee. Is een woord dat begint met een streepje wel een echt woord?

Alle vormen van schaamte

Vorig jaar heeft ‘vliegschaamte’ het verloren van ‘laadpaalklever’ en dat zinde de schaamtelobby niet. Daarom heeft ze dit jaar meteen maar alle vormen van schaamte genomineerd. Het spreekt rottig uit: ‘Streepje schaamte’. Dat ‘Onze Taal- woord’, ook met streepje, misschien houden die taalkundigen daar gewoon heel erg van, bekt ook al niet echt lekker. Maar goed, de mensen van Onze Taal zullen er wel verstand van hebben.

Ik weet wat schaamte is

En nu die schaamte zelf. Die is niet productief, vaak hypocriet en lang niet altijd oprecht. Ik weet wat schaamte is. Schaamte is een diep gevoel dat er iets mis is met jezelf. Als kind had ik een gruwelijke vorm van eczeem. Mijn handen zaten vol met bloederige kloven die er eng en onsmakelijk uitzagen. Altijd had ik mijn mouwen over mijn handen getrokken, zodat niemand die mismaakte gevallen hoefde te zien. Als ik iemand toch een hand moest geven, stelde ik mij voor als ‘Teun hetisnietbesmettelijkhoor’. Ik was een freak. Ik schaamde mij.

Zo zijn er veel mensen die zich schamen. Omdat ze niet in een zwempak durven omdat ze dikker zijn dan anderen, omdat ze acné hebben, omdat ze stotteren; omdat ze anders zijn dan de meeste mensen. Je hoeft je voor deze zaken niet schamen, maar veel mensen doen het toch. Dat zit diep.

-schaamte is een aflaat, een schaamlap

-schaamte is iets heel anders. –schaamte is iets heel graag willen doen, zoals vliegen of vlees eten, maar het gevoel hebben dat je omgeving dat niet meer helemaal in orde vindt. Dan roep je heel snel even ‘vleesschaamte!’ of ‘vliegschaamte!’ en je gaat over tot de orde van de dag. Er verandert niets. ‘-schaamte’ is een aflaat, een schaamlap.

Hypocriet is het ook. In de meesterlijke rubriek Schuim, in Het Parool, waarin Hans van der Beek dagelijks feestjes bezoekt, ruilden mensen snel een pizza met salami om voor een vegetarische variant toen Hans met zijn camera kwam aanzetten. Wel vlees eten, maar er niet mee gekiekt willen worden. Hoe wordt de wereld daar beter van?

Verantwoordelijkheid

Op de een of andere manier is het idee ontstaan dat het individu, de consument, in zijn eentje verantwoordelijk is voor de rotzooi in de wereld. Dat wij alleen zelf de problemen kunnen oplossen door het juiste te kopen en de rommel te laten staan. Dat is niet effectief, want mobiliseer maar eens miljoenen/miljarden individuen om het goede te doen. Het is ook niet eerlijk. Het geeft bedrijven een vrijbrief oneerlijke waar op de markt te brengen ‘omdat de consument het wil’. Zouden ze ook afgehakte kindervingertjes verkopen als er vraag naar was? Neem ook je eigen verantwoordelijkheid, bedrijven. 

Daarnaast hebben we de politiek nodig. Die moet ervoor zorgen dat groente en fruit goedkoper worden (draai die btw-verhoging terug) en vlees duurder. Die moet een redelijke belasting op kerosine invoeren voor de luchtvaartindustrie en supersnelle treinverbindingen door Europa aanleggen. Als én de consumenten, het bedrijfsleven én de politiek zich inzetten voor een mooie, eerlijke en schone wereld, dan komen we er wel.

Ik wens u een prachtig, schaamteloos 2020!

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.