‘Heb je managementboeken nodig en wil je ze snel in huis hebben?’ Op de radio heb ik regelmatig een spotje voorbij horen komen, waarin mij dit werd gevraagd. Iedere keer als deze vraag werd gesteld, riep ik hard ‘Nee!’ Telkens iets luider en met iets meer irritatie, omdat het mannetje van de radio maar bleef aandringen. Inmiddels lijkt het erop dat de radiocolporteur is gestopt met zijn heilloze missie, maar het zou ook kunnen dat ik het toestel toevallig nooit meer aanzet op het moment dat hij zijn tergende werving door de ether slingert.

Doe niets

Het is een gekke reclame. Wie heeft er nou op stel en sprong – vandaag besteld, morgen in huis – managementboeken nodig? Het komt nogal paniekerig over. Alsof je net gehoord hebt dat je morgen de afdeling gaat leiden en geen idee hebt hoe je dat moet doen. Snel vakliteratuur kopen, opzuigen en implementeren! Iemand die zo snakt naar een managementboek, kan geen goede leider zijn.

Terwijl leidinggeven in Nederland heel simpel is: doe niets. Alles wat je als baas in Nederland moet kunnen is niets. Meer niet. Lullig voor de goed florerende bedrijfstak, maar de hele industrie van symposia en boeken over leiderschap kan in de prullenbak. Bedrijven spiegelen aan succesvolle sportcoaches? Onzin. Dacht u dat Louis van Gaal de financiële administratie van een middelgrote gemeente zou kunnen leiden? Een basisschool? Een departement? Natuurlijk niet. Die houdt het geen dag uit. Van Gaal doet te veel. Een Nederlandse leider moet niks doen.

Kraak noch smaak

Soms zie je baasjes waarvan je je afvraagt hoe ze ooit op hun positie zijn gekomen. In mijn vak ben ik ze ook vaak tegengekomen. Ze begonnen ongeveer tegelijk met mij ergens te werken en vielen nooit op. Geen enkele originele gedachte, nooit de collega’s of de baas (zeker niet de baas!) tegen de haren in strijken. Kraak noch smaak. Aardig, maar onopvallend. Stilzitten, meeveren en opeens waren ze eindredacteur, hoofdredacteur, omroepbaas. Hij?! Maar die kon toch helemaal niks? Er liepen daar toch veel interessantere en inspirerender mensen rond? Die gozer deed nooit wat!

Precies. Zo word je baas.

Doorgaan met niets doen

Als je eenmaal baas bent geworden, is het zaak om door te gaan met niets doen. Als je iets doet, loop je het gevaar kritiek te krijgen. Dat kan je uiteindelijk de kop kosten. Je moet onkwetsbaar blijven. Mocht er onverhoopt toch eens iets gedaan moeten worden, dan geef je die taak aan een ondergeschikte. Mislukt het, dan krijgt die alle schuld. Lukt het, dan kun je alsnog met de eer strijken. Op deze manier kun je heel lang baas blijven. Mark Rutte is er al bijna de langstzittende premier van Nederland mee geworden. Hij zit en doet niks, terwijl anderen die zo stom waren wel iets te doen, allang het veld hebben geruimd.

Nu met de boeren en stikstof is het weer zo. In den lande hoor je een (bescheiden) roep om de premier. Die zou de natie moeten toespreken en keihard moeten opkomen voor bedreigde Kamerleden en ministers. Hij doet het niet. Tuurlijk niet. Als het helemaal misgaat met dit dossier dan kan stikstofminister Van der Wal haar biezen pakken. En Rutte? Die blijft zitten. Hij heeft immers niets gedaan.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant