Halleluja! Debatcentrum De Balie heeft zich bij de Kamer van Koophandel ingeschreven als kerk om net als andere godshuizen tijdens de pandemie open te kunnen blijven. Uiteraard reageerden ‘echte gelovigen’ meteen verbolgen.

Dat doen ze iedere keer als iemand opwerpt dat het toch een tikkeltje vreemd is dat alles dicht moet, maar dat kerken open mogen blijven. ‘De kerkdienst is heel belangrijk voor gelovigen’, zeggen ze dan. Dat geloof en snap ik. Maar als iemand zegt dat theatervoorstellingen, tentoonstellingen en concerten voor hem net zo belangrijk zijn, dan fronsen de mannenbroeders de wenkbrauwen. Dat is natuurlijk iets heel anders! Hoe durf je aards vertier te vergelijken met de viering van Het Hogere? Het antwoord is simpel en ingewikkeld tegelijk: omdat de kunsten ook een uitdrukking zijn van het hogere, het ongrijpbare. Alleen (lang niet altijd) toegeschreven aan een God.

Mitsuko Uchida

Als kind kwam ik weleens bij een vriendje thuis. Zijn moeder draaide wonderschone muziek. Pianoconcert No. 20 van Mozart, gespeeld door Mitsuko Uchida. Na een intro door het orkest van ongeveer drie minuten, valt de piano in. Elke noot helder, maar ook licht, kwikzilverig. Vanaf het moment dat ik het hoorde was ik verknocht aan de muziek en aan de pianiste.

Zo’n vijftien jaar later studeerde ik in Berlijn, toen Uchida daar optrad met dit stuk. De Japanse meesterpianist bespeelde niet alleen haar instrument, maar dirigeerde ook nog het orkest. Iedere keer als ze een hand vrij had, stak die boven de vleugel uit om de muzikanten bij de les te houden. Soms stond ze op. De uitvoering beroerde mij hevig. In de pauze, het orkest zou zonder de pianiste verdergaan, verliet ik de Philharmonie. Deze schoonheid, deze ongelooflijke ervaring, die mij een moment verbond met onbekende Duitsers in een concertzaal in Berlijn, wilde ik vasthouden. Hier, vergeef mij de pathetiek, openbaarde zich de zin van het leven.

Verbondenheid, zingeving

Een Champions League-avond met publiek. De lucht is rood van het Bengaals vuurwerk. De fans zingen. Als er gescoord wordt juichen ze samen, als de VAR beslist over een penalty houdt iedereen de adem in. Dit gaat niet alleen over het spel, over winnen of verliezen. Dit gaat over verbondenheid. Over zingeving. Daarom zijn voetbalwedstrijden zonder toeschouwers stomvervelend.

Een concert waarbij de zanger al na drie woorden zijn mond dichthoudt. Het publiek zingt het hele lied tot het einde. Perfect samen, zuiver en in de maat. In de ogen van de meezingende fans zie je tranen van blijdschap. Als het lied is afgelopen juichen ze voor zichzelf en elkaar. Maar vooral voor de magie die ze samen hebben gecreëerd. Dit ontstijgt het aardse geploeter.

Om ons met de wereld te verzoenen

Het leven is zwaar: goede cijfers halen, geld verdienen, promotie maken, misschien kinderen opvoeden, het juiste doen. We zwoegen door het aardse tranendal tot we doodgaan.

Daarom hebben we het soms nodig om in een zaal te zitten en ons te laten overweldigen door het ongrijpbare. Niet Het Hogere van een God, maar het hogere dat mensen hebben gemaakt die zo briljant zijn dat wij er met ons verstand niet bij kunnen. Niet om de wereld te vergeten, maar om ons met de wereld te verzoenen. Het bestaan heeft alleen zin als we het niet alleen in debet- en creditrekeningen zien. Open in hemelsnaam de theaters. Ook na acht uur ’s avonds.