Als het om maatschappelijke problemen gaat, wordt vaak naar de consumenten gewezen. Niet de bedrijven die de rotzooi maken of de overheden die regels kunnen maken en belasting kunnen heffen, maar de consument is verantwoordelijk. Als hij de omstreden waar niet zou kopen, dan zou de misstand niet bestaan. Simpel gedacht en een groot succes voor de marketeers van het bedrijfsleven.

Overgewicht is de gevaarlijkste ziekte

Deze gedachte speelt het nadrukkelijkst als het om overgewicht gaat. In de wereld lijden inmiddels 2,6 miljard mensen aan overgewicht of obesitas. Daarmee is het de gevaarlijkste, meest verspreide ziekte ter wereld. In Nederland heeft de helft van de bevolking overgewicht, onder laagopgeleiden zelfs 6 op de 10. Zouden dit allemaal luie, slappe mensen zijn zonder wilskracht? Zou het allemaal aan hen zelf liggen?

Normaal gesproken hebben we mededogen met mensen die aan een ziekte lijden, maar bij overgewicht is dat zelden zo. Ze doen het immers zelf hè, dat eten? Ze zouden zich toch ook kunnen inhouden of gezondere keuzes kunnen maken? Elk pondje gaat door het mondje en eigen schuld dikke bult.

Afschuw van dikke mensen

Jort Kelder geeft in een column blijk van zijn afschuw van dikke mensen. Waarom zou hij als dunne sportieve man die gezond eet via de zorgverzekering moeten meebetalen aan de medische kosten van mensen met overgewicht? ‘Grijpt u straks bij de groentejuwelier naar de broccoli of staat u na een lange kantoordag te zweten in de sportschool, gelieve dan even stil te staan bij die andere helft van Nederland die zojuist met een blikje bier, een zak chips en een mentholsigaret is neergeploft op de sofa. Wel solidair blijven hè?’

Complex

De situatie is iets complexer dan Kelder doet voorkomen. Mac van Dinther noemde in deze krant in zijn uitstekende serie ’De 10 geboden over goed eten’ van een paar jaar geleden al een paar oorzaken van overgewicht die buiten het individu liggen: zo zou 50 tot 80 procent van ons lichaamsgewicht genetisch bepaald zijn. Waar sommige mensen uren niet aan voedsel denken, hebben anderen constant honger. Daar kan geen wilskracht tegenop.

Met het overaanbod van ongezond voedsel op straat en de supermarkt (85 procent van het aanbod is ongezond) is het moeilijk de verleiding permanent te weerstaan.

En dan is er de prijs. Mensen die bij het boodschappen doen elke euro moeten omdraaien, kunnen zich helemaal geen groentejuwelier permitteren. Die moeten goedkoop voedsel kopen, dat vaak bestaat uit suiker, vet, wit meel en ultra bewerkte dikmakers. Niet voor niets komt overgewicht veel meer voor bij mensen met weinig geld dan bij de Jort Kelders van deze wereld. Dan is het extra lullig als je als gezonde rijke geen solidariteit kan opbrengen.

Ook de kracht van marketing is enorm. Bedrijven geven 1,6 miljard euro – 100 euro per inwoner – per jaar uit aan voedselreclame, terwijl de overheid maar 25 euro te besteden heeft om een gezonde leefstijl te bevorderen. Ruim driekwart van die reclames is voor ongezond voer. Laten we daar wat aan doen.

Laten we mensen met overgewicht niet nog verder de put in praten

Laten we zorgen dat buurten gezonder worden en niet elk failliet schoenmakertje wordt vervangen door een fastfoodzaak. Laten we het aanbod in supermarkten gezonder maken en de (kinder-)marketing een halt toeroepen. Laat de overheid zorg dragen voor de gezondheid van haar burgers. En laten we mensen met overgewicht niet nog verder de put inpraten.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant