‘Goh’, dacht ik toen ik twee weken geleden de resultaten van het CBS-onderzoek naar gezonde voeding las. Ik stootte de klank zelfs uit toen ik het bericht las: ’Goh!’ Het was een cynische goh, maar of je dat kon horen weet ik niet. Wel keek mijn vrouw verbaasd op van haar breiwerkje. ‘Wist je dat Nederlanders graag gezonder willen eten, maar dat ze daar niet in slagen? Dat heeft het CBS onderzocht.’

Gezonder willen eten

Ze luisterde al niet meer. 36 procent van de volwassenen zou graag gezonder willen eten. Bijna de helft laat zich af en toe door anderen overhalen om iets ongezonds te eten en 39 procent vindt het zelf moeilijk om ongezond eten te laten staan. De cijfers lijken me wat laag, maar verder: ‘Goh.’

17 procent van de mensen zegt dat de prijs de grootste belemmering is om gezonder eten te kopen. Ook dit verbaast me niet. Ongezond rommelvoer, gemaakt van goedkope ingrediënten als suiker, zout en vet is goedkoop en gezond eten is duurder. Als je weinig geld hebt, kies je eerder voor iets wat vult dan iets wat voedt.

Ongezond eten

Problematisch is het wel. Kinderen die opgroeien in gezinnen met een laag inkomen en lage opleiding brengen gemiddeld vijftien jaar van hun leven meer in slechte gezondheid door en sterven zes jaar eerder. Uit het onderzoek blijkt verder dat ruim de helft van de mensen het vooral moeilijk vindt om ‘nee’ te zeggen tegen ongezond eten als zij met anderen zijn die ongezond eten en bijna de helft vindt het moeilijk om ongezond eten laten staan bij stress.

Laten mensen die in armoede leven nu én veel meer stress hebben en in een veel ongezondere omgeving leven dan mensen met geld. In armere wijken zijn twee keer zoveel ongezonde zaken als in gegoede buurten.

Voorlichtingscampagnes veroordelen

Hoe helpen we mensen in armoede gezonder te eten en gezonder te worden? Niet door overheidsvoorlichting blijkt uit het promotieonderzoek van Tim van Meurs van de Erasmus Universiteit. De lager opgeleiden voor wie de campagnes bedoeld zijn, wantrouwen de instituten die de adviezen geven, ervaren ze als betuttelend en als een aanval op hun keuzevrijheid: ‘Een grote groep Nederlanders ziet de huidige adviezen over goede voeding eerder als een veroordeling, dan als hulpmiddel. Keer op keer krijgen zij te horen dat ze op een verkeerde manier eten.’

Bovendien sluiten de adviezen van linksdraaiende hbo’ers of academici vaak niet aan bij de belevingswereld van de mensen die gestimuleerd moeten worden gezondere keuzes te maken. Lees hierover ook het fantastische boek Beledigende broccoli, van Tim ’S Jongers

Voorlichten, stimuleren en gezondheidslabels op verpakkingen hebben weinig zin. Het probleem is dat 80 procent van het aanbod in de supermarkt ongezond is. Hetzelfde geldt voor de aanbiedingen. Ook het overgrote deel van de reclamegelden gaat naar ziekmakend rommelvoer. Als de omgeving grotendeels ongezond is en promotie ervoor ook, dan ‘creëer je een sociale norm waarin ongezond normaal is’ aldus Sebastiaan Aalst van Food Cabinet. Gezond wordt dan abnormaal.

Stop met al die voorlichting en maak de omgeving gezonder

Als het dan ook nog eens duurder is en je door stress niet de tijd hebt rustig over een voedzaam maaltje na te denken, dan is de keuze snel gemaakt. Stop met al dat voorlichten en maak de omgeving gezonder. Laten we om te beginnen die ongezonde 80 procent gezond maken.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant