Hopelijk bent u vrolijk de paasperiode doorgekomen, want vandaag breng ik geen blijde boodschap: we zitten vast met z’n allen. Vast in een rot systeem en niemand weet goed hoe we eruit komen. Uiteindelijk zal het wel met het kapitalisme te maken hebben, waarover de inspirerende en ondanks alle ellende toch vrolijk makende Abel van Gijlswijk van de punkband Hang Youth in een schitterende uitzending van Tegenlicht vaststelde dat het onontkoombaar is.

Is biologische landbouw de oplossing?

Zelfs als je je tegen dit systeem wil keren, doe je eraan mee. Je wordt er hoe dan ook door opgeslokt en daarmee zijn we uiteindelijk allemaal hypocriet. Ik natuurlijk ook. Van Gijlswijk stelt vast dat het geniale en griezelige van het kapitalisme is, dat we ons er zelfs geen alternatief meer voor kunnen voorstellen.

De afgelopen weken heb ik mij voor het programma Pointer weer eens verdiept in de duurzame landbouw. De Europese Commissie heeft in het zoveelste plan (De ‘boer tot bord strategie’) de ambitie uitgesproken dat in 2030 de Europese landbouw een stuk duurzamer en diervriendelijker is. Een kwart van onze landbouw moet biologisch worden.

Het is de vraag of biologische landbouw de oplossing is, maar dat het duurzamer en diervriendelijker kan, is wel duidelijk. En dat betekent: meer groente en fruit en minder en duurder vlees. Dat is beter voor de planeet en beter voor onze gezondheid. Het grote probleem: waarschijnlijk gaat het nooit lukken. Nederland heeft nu bijvoorbeeld maar 4 procent biologische landbouw en dat aandeel lijkt voorlopig nog niet te groeien.

Van de consument zal de verandering niet komen

Het systeem is rot. Neem een boer die zijn stallen diervriendelijker wil maken. Een beetje meer ruimte voor de dieren, een luikje om af en toe naar buiten te gaan en geregeld vers stro. Is dat teveel gevraagd? Natuurlijk niet. Toch vergt deze verbetering ten opzichte van de standaardstallen een miljoeneninvestering. Hoe is die terug te verdienen? Door meer dieren te nemen! Anders kan de boer niet uit. Maar we wilden toch juist een kleinere veestapel om de uitstoot van stikstof en broeigassen tegen te gaan? Jammer dan.

Moeten consumenten dan niet gewoon meer betalen voor sympathieker vlees? Dat klinkt goed, maar het gros van de consumenten wil dat helemaal niet. Die is óf puur gericht op de prijs (dat kun je mensen met weinig geld ook niet kwalijk nemen) óf is helemaal niet geïnteresseerd in alle stickertjes en keurmerken die op de verpakkingen staan. Die koopt wat hij altijd al kocht.

De oplossing van ambtenaren en consultants om nog meer mooie folders te maken en met goede voorlichting mensen over te halen verantwoorder vlees te kopen, zal dus niks uithalen. Hoe graag de neoliberalen het ook willen, van de consument zal de verandering niet komen. Er moet meer gebeuren.

We zitten vast in een rot systeem

Dan maar de politiek. Politieke leiders moeten de moed tonen maatregelen te nemen die ons leven minder leuk maken. Vliegen duurder maken, inzetten op duurzame energie – ook in de achtertuinen van boze burgers – en de prijs van (onverantwoord) vlees verhogen. We moeten immers minder vlees en meer groente en fruit gaan eten. Maar omdat politici herkozen willen worden, nemen ze geen maatregelen die de burgers tegen de haren instrijken. Politici behandelen kiezers als consumenten. We zitten vast in een rot systeem.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.