Ben ik medeverantwoordelijk voor een klimaat waarin Jeroen van Koningsbrugge heeft kunnen gebeuren? Na het lezen van het interview met hem in Volkskrant Magazine van dit weekeinde, blijven de vragen door mijn hoofd spelen? Heb ik iets fout gedaan? Had het geval van Jeroen van Koningsbrugge voorkomen kunnen worden?

Hij blijkt nogal sceptisch over alles

Voor wie we het allemaal gemist heeft: Jeroen van Koningsbrugge deelde zijn visie op de wereld met de formidabele Nathalie Huigsloot van de Volkskrant. Hij blijkt nogal sceptisch over alles. Zo hebben Amerikanen het World Trade Center op 11 september 2001 zelf laten exploderen om een lucratieve oorlog te kunnen beginnen en deugt Big Pharma van geen kant.

Big Pharma

Jeroens dochter had vaak blaasontsteking en de dokter bleef maar antibiotica voorschrijven. Hartstikke fout. Gelukkig studeerde de vrouw van Jeroen alternatieve geneeskunde: ‘Ze heeft onze dochter in een bad vol heet water gezet met vijf zakjes van een bepaalde thee erin. De volgende dag was het weg!’

Een wonder? Nee, een complot van de verderfelijke farmaceutische industrie: ‘Ik weet ook zeker dat er voor veel chronische ziektes allang geneesmiddelen zijn, maar dat ze die nog niet op de markt brengen, want het gaat allemaal om geld verdienen.’

Dat is niet logisch, want geld verdien je juist door spullen wél op de markt te brengen, maar daar gaat het bij Van Koningsbrugge en andere complotdenkers niet om. Het gaat om het idee. Of het gevoel. Of een complexe mix van die twee.

George van Houts

Eerder hadden we al acteur en theatermaker George van Houts (Kanis of Gunnink van de Kanis & Gunnink- reclame) die bij Pauw zijn 9/11-complottheorieën ontvouwde en bij DWDD samen met zijn kompanen van De Verleiders onzin over ‘big data’ verkondigde. Hoe zij aan hun kennis kwamen? Medeverleider Tom de Ket (Gunnink of Kanis van de Kanis & Gunnink-reclame): ‘Het internet. Wat we nooit doen is met deskundigen praten, want dan verlies je je objectiviteit.’ Juist.

Marcel Musters

Acteur (wat doen die lui in hun thee?) Marcel Musters deed deze week ook een duit in het zakje. Hij windt zich vreselijk op over de vele filmpjes die hij kijkt over de farmaceutische industrie. Hij loopt bij de cardioloog, misschien door alle opwinding. Deze wil hem pillen voor cholesterol voorschrijven: ‘Die cardioloog wordt ook gevoerd met informatie die afkomstig is van Big Pharma. Dus ja, ik denk dat je altijd moet varen op je eigen intuïtie.’ Tuurlijk, jongen.

Heb ik bijgedragen aan een klimaat van totale scepsis?

Heb ik bijgedragen aan een klimaat van totale scepsis? Aan een klimaat waarin mensen eindeloos complotfilmpjes kijken, het zaakje niet meer vertrouwen, dokters als bedriegers zien en hun kinderen niet meer laten inenten omdat ze ‘op hun intuïtie vertrouwen’? Ik heb tenslotte ook columns geschreven en programma’s gemaakt waarin ik heb aangetoond dat bedrijven in de aanprijzing van hun producten soms oneerlijk zijn. Daar kun je sceptisch van worden.

Hoe vaak mensen niet op mij afkomen, om op samenzweerderige toon te zeggen: ‘wist je dat de industrie dit en dit in het eten stopt om…’ Hoe ze dat weten? Gelezen, meestal op het internet. Bewijs ontbreekt. Als ik zoiets onderzoek – je moet alles onderzoeken – blijft er meestal niks van het verhaal over.

Voor journalisten begint het werk pas als de vraag is gesteld en wonderlijke toevalligheden zijn geconstateerd, voor de complottheoreticus is het bewijs dan al geleverd.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.