Jarenlang hebben vieze, ziekmakende bedrijven met volkomen minachting voor hun omgeving ongestoord hun gang kunnen gaan. Het leed dat de gaswinning in Groningen heeft aangericht kennen we inmiddels allemaal. De eindeloze procedures waarin bewoners moesten aantonen dat de scheuren, verzakkingen en verwoesting van hun huizen echt het gevolg waren van de aardbevingen die de NAM hadden veroorzaakt, maakten de mensen moedeloos en murw. Alles verliezen en nog je recht niet krijgen, sloopt een mens.

Tata Steel maakt zijn omgeving ziek

Bij Tata Steel gaat het er minstens zo schrijnend aan toe. Dit bedrijf is waarschijnlijk het smerigste dat we in ons land hebben. Het is de grootste CO₂-uitstoter van ons land en stoot ook de meeste stikstof uit van alle bedrijven in Nederland. Twee keer zoveel als goede tweede Schiphol. Zou het niet de moeite waard zijn eens naar IJmuiden te kijken, nu het stikstofprobleem ons hele land platlegt?

Minstens zo erg is hoe ziek Tata Steel zijn omgeving maakt. Dit komt door de uitstoot van PAK’s, een groep kankerverwekkende stoffen die vrijkomt bij onvolledige verbranding. De IJmond, waar de staalfabriek staat, is wat PAK’s betreft de smerigste regio van Nederland. Veel bewoners lijden aan hart- en vaatziektes en hebben longklachten. Longkanker komt hier zelfs tot 51% meer voor dan het landelijk gemiddelde.

Net als in Groningen is het voor deze bewoners bijna ondoenlijk om bij Tata hun recht te halen: is het echt zeker dat hun ziekte veroorzaakt is door de staalgigant?

Provisorisch oplappen

Bij de Hoogovens (nu dus van Tata) is de ellende pas goed begonnen in de jaren ’70 toen er een gigantische tweede fabriek, Kooks 2, op het terrein werd geopend. Sinds de opening waren er geregeld calamiteiten. Het ding lekte en er kwamen schadelijke stoffen vrij. Eigenlijk zou hij tijdelijk gesloten moeten worden om hem goed op te knappen.

Maar dat kan niet, legde de directeur mij ooit uit toen ik hem voor een televisieprogramma interviewde. Dat kost te veel geld. Het bedrijf moet volcontinue draaien om winst te maken. En dus wordt hij af een toe een beetje provisorisch opgelapt. De vervuiling en de ziektes van de omwonenden worden op de koop toe genomen.

Tata Steel betaalt geen winstbelasting en wil miljarden subsidie

Maar Tata is heus wel van goede wil, hoor. De Indiaase multinational, die ondanks grote winsten overigens geen winstbelasting betaalt, is bereid op een duurzame manier staal te gaan produceren, als de Nederlandse overheid daarvoor een flinke subsidie lapt. Dat zou zomaar in de miljarden kunnen lopen! Dacht het even niet.

Het is vreemd dat bedrijven het normaal vinden om winst te maken door regels aan de laars te lappen, giftige stoffen in het oppervlaktewater te lozen, kankerverwekkend spul de lucht in te blazen en mensen ziek te maken. Het is vreemd dat dit verdienmodel jarenlang gewoon is gevonden. Het is vreemd dat al deze schade zelden op de bedrijven drukt en het is vreemd dat bedrijven die het schoner en netter proberen te doen hogere kosten en een slechtere concurrentiepositie hebben. En het is helemaal vreemd om bij tegenslag als een jengelende kleuter aan te kloppen bij de staat voor steun. Je wilde toch markteconomie?

De maatschappij wordt zo twee keer genaaid Een gotspe. Laten we én de schade én de inspanningen om het wel goed te doen doorbereken in de prijzen. Dan worden de economie en de wereld schoner en eerlijker.

Afbeelding: Frank Magdelyns via Pixabay

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant