Als een verpakking ‘Verbeterd recept!’ juicht, dan slaan mijn kleine hersentjes op hol. Hoezo verbeterd? Wat was er dan niet goed aan het vorige recept? Ik heb toch potdikkie niet jarenlang een chocoladereep zitten eten waaraan iets mankeerde, muesli in mijn yoghurt gestrooid die niet helemaal deugde en koffie gedronken met een bedenkelijk aroma? Misschien is het mijn ietwat sombere gemoed dat ik niet kan genieten – genieten is sowieso een verdomd moeilijke bezigheid – van de vreugdevolle mededeling op zo’n verpakking. Het is toch fantástisch dat die fabrikanten wat goed was nog beter hebben gemaakt! Niet piepen, juichen.

Waarom zouden fabrikanten iets wat al goed is beter maken? Intrinsieke interesse in kwaliteit is in de voedingswereld zeldzaam. Verbetering van receptuur lijkt mij alleen nodig als producten niet goed verkopen. Maar dan was het oude recept waarschijnlijk niet helemaal jofel en was mijn gepiep waarmee ik mijn stukje begon terecht. Óf – en nu moeten we even radicaal de andere kant uitdenken – het recept is helemaal niet verbeterd. Het zou niet voor het eerst zijn dat er in de voedselindustrie zomaar wat gelulkoekt wordt op een verpakking. Sterker nog: daar zijn die verpakkingen voor. In de supermarkt koop je een doos fictie met gratis voedsel erbij.

Wat is dat eigenlijk, verbeterd? Uiteraard bestaat daar weer eens geen definitie van en dus kunnen fabrikanten de term klakkeloos gebruiken. Precies waarvan zij houden. Ik beschouw ‘een verbeterd recept’ als een recept met meer hoogwaardige ingrediënten erin en minder vulmiddelen en artificiële smaakmakers: pindakaas met meer pinda’s en minder palmolie, een chocoladereep met meer cacao en minder cacaofantasie, vanille-ijs met vanille in plaats van vanille-aroma.

Maar hoe kom je daarachter? Dan moet je het oude en het nieuwe recept, of in ieder geval de oude en de nieuwe ingrediëntendeclaratie bij de hand hebben. Kom daar maar eens om. Gelukkig houdt de Duitse consumentenorganisatie Verbraucherszentrale sinds 2009 een database bij van producten én hun ingrediëntenlijstjes. Onlangs hebben ze van een hele hoop producten het oude recept vergeleken met het nieuwe, ‘verbeterde’ recept.

De uitslag is schokkend. In veel gevallen blijkt dat er niet meer, maar minder hoogwaardige producten in producten worden gestopt. Een verbeterd recept is in die gevallen, zoals de Duitse consumentenorganisatie het noemt, een downgrade. Bedrijven als Unilever, Mondelez, Dr Oetker, Ferrero en Alpro maken zich hieraan schuldig: Nutella bevat sinds het recept is verbeterd minder cacao en meer suiker, de Nussinireep van Milka heeft de hoeveelheid hazelnoten verminderd en de hazelnoot crème vervangen door crème met hazelnootsmaak en bij de muesli van Dr Oetker is het suikergehalte omhooggegaan en de hoeveelheid volkorenvlokken verminderd. In de amandeldrank van Alpro zitten sinds de verbetering een kwart minder amandelen en Unilever verving de raapzaadolie in een margarine door water.

De reactie van de bedrijven op deze bevindingen kun je uittekenen: de klant wil dit en we hebben onze recepten aangepast aan de eisen van de tijd. Hou toch op. Om een lied van ontevreden voetbalsupporters na een dubieuze scheidsrechterlijke beslissing aan te halen: we worden weer genaaid. De enige voor wie het recept is verbeterd, is de fabrikant die goedkoper spul voor dezelfde prijs kan verkopen.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.