Via Twitter ontving ik een foto van Janet Noome van een pak koffie met daarbij de vraag: ‘Kan ‘het Vinkje’ mij uitleggen waarom deze koffiebonen een Vinkje hebben?’ Uitstekende vraag. Zo uitstekend dat ik mij dit deze week – zo kan dat gaan hier – mede namens Janet afvraag: ‘Waarom kan koffie een bewuste keuze zijn?’

Als ik de Vinkjesorganisatie bel, willen ze dat ik mijn vragen op de mail zet. Weinig verrassend. Journalisten houden van bellen, omdat ze dan nog eens kunnen doorvragen; bedrijven mailen liever, juist om dat doorvragen te voorkomen. Ze sturen mij dit: ‘Pure koffie (zonder toevoegingen) is net als water een beter alternatief in vergelijking met veel suikerhoudende dranken. Daarom is er koffie met het Vinkje.’

Dit verduidelijkt wel iets, maar niet alles. Na enig aandringen krijg ik een bestuurslid van de Vinkjesstichting te spreken. Teun Verheij: ‘Als iets een ‘categorie drank’ is en er geen suiker inzit, dan komt het product in aanmerking voor het Vinkje. Dat is voor koffie gewoon aan de orde.’

Kan een fles water ook een Vinkje krijgen?
‘Ja. Het voldoet aan de criteria, want water is het meest gezonde drankje dat er is.’

Zou u dat niet een beetje potsierlijk vinden, een Vinkje op een fles water?
‘Ik zou het woord potsierlijk nooit gebruiken. Je zou denken dat iedereen weet dat water drinken gezond is, maar alles wat kan helpen om mensen genoeg water te laten drinken, vind ik prima.’

Water is water en koffie is koffie. Maar als de consument in de supermarkt koffie met en zonder Vinkjes ziet, dan denk hij toch dat die met een Vinkje verantwoorder is?
‘Dat zou een categorie kunnen denken, ja. Maar dat komt dan doordat de producent zonder Vinkje die informatie niet verstrekt. Alleen als je heel intensief het etiket bestudeert, dan kun je het ook weten.’

Dat koffie zónder Vinkje net zo verantwoord is als met?
‘Zuivere koffie, waar geen smaakjes aan worden toegevoegd, wel ja.’

Dus wie betáált voor het logo kan de indruk wekken gezonder te zijn?
‘Het is een vrijwillige keuze van elke producent of hij het logo wil voeren. Het financieringsmodel… Je moet lid zijn van de stichting Ik Kies Bewust om een Vinkje te kunnen aanvragen. Hiermee worden het secretariaat en de communicatiemiddelen gefinancierd. Per product moet je dan nog 60 euro betalen om te laten toetsen of het aan de criteria voldoet.’

Hoeveel kost dat lidmaatschap?
‘Gemiddeld rond de 10 à 15 duizend euro per jaar.’

Dat kan toch een afweging zijn om het niet te doen?
‘Dat kan een afweging zijn…’

Zou het niet beter zijn kennis te stimuleren en mensen meer te laten nadenken, in plaats van blindelings op een Vinkje af te gaan?
‘Nee, nee, nee. Wat je wilt is dat mensen nadenken over hun leefstijl. Tijdens de boodschappen zelf heb je niet de tijd om in elk schap te gaan lopen nadenken, dus daar bieden wij een eenvoudig hulpmiddel waarmee je in één oogopslag kunt zien wat je moet hebben. Aan die bewustwording leveren wij een stukje bijdrage. Maar een simpel systeem is altijd rigide.’

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.