Wanneer je een tijdelijk contract hebt, werk je vaak keihard. Lange uren maken, in de avond doorgaan en ook in het weekend nog wat doen? Tuurlijk. Buiten werktijd appen met de baas, altijd de telefoon opnemen als collega’s bellen én alle borrels en meetings bezoeken waarin de zoveelste strategische routekaart van het bedrijf door de zoveelste manager wordt uitgerold? Geen enkel probleem!

Geen haar op je hoofd die eraan denkt grenzen te stellen. Met een tijdelijk contract kun je je dat niet permitteren. Grenzen stellen is carrière-suïcide. Je moet goed zijn, nooit steken laten vallen en altijd beschikbaar zijn. Je bent loyaal aan je werkgever en hoopt dat die werkgever ook loyaal is aan jou. En zolang hij je contract zonder gevaar kan verlengen, is hij dat ook.

Maar dan komt het punt dat je recht hebt op een vast contract. Wat gebeurt er dan? Het contract wordt niet verlengd, want het bedrijf heeft geen zin of ‘geen ruimte’ om een vast contract aan te bieden. De tijdelijke werknemer wordt vervangen door een andere tijdelijke werknemer en het spel begint weer van voren af aan. Daar sta je dan met je loyaliteit. 

De wijkverpleegkundige

Ooit liep ik een weekje mee met een aantal wijkverpleegkundigen. De dames – het zijn meestal dames – renden van adres naar adres. Geen tijd te verliezen. Per minuut hielden ze bij welke handelingen ze verrichtten. Voor de verzekeraar. Zodat die ervan op aan kan dat er geen nutteloze handelingen worden verricht, zoals een gezellig praatje met de vaak eenzame en kwetsbare ouderen. De zorg moet wel efficiënt en betaalbaar blijven.

De wijkverpleegkundigen die ik sprak hadden het er moeilijk mee. Niet alleen omdat met iets meer zorg aan huis duurdere zorg in het ziekenhuis kan worden voorkomen, maar vooral omdat ze het onmenselijk vonden tegenover hun cliënten. Dus wat deden ze? Na werktijd gingen ze vaak nog even terug naar de meneer of mevrouw voor wie ze zorgden. Even een boodschap voor ze doen en een kopje koffie drinken. Uit eigen zak dus, als je het in geld wilt uitdrukken. Uiteraard weten hun bazen en de verzekeraars dat dit gebeurt. Fijn toch! Die loyaliteit van de verpleegkundigen bespaart geld.

Misbruik van loyale werknemers

Uit verzorgingstehuizen hoorden we de afgelopen weken de verhalen van medewerkers die zonder beschermingsmiddelen moesten werken. Levensgevaarlijk. Toch deden ze het, omdat ze het niet over hun hart kunnen verkrijgen de mensen die zij onder hun hoede hebben in de steek te laten. Ze werkten – en werken – lange dagen onder erbarmelijke omstandigheden voor weinig geld. Ook hier wordt weer misbruik gemaakt van loyale medewerkers met hart voor de zaak.  

Nu zijn er corona-optimisten die denken dat dit allemaal anders wordt als het vermaledijde virus is bedwongen. Dat we een catharsis zullen ervaren, dankbaar zullen zijn en opeens zullen zien wat echt belangrijk is. Ik vrees van niet.

Nieuwe wetten en regels

Na deze crisis moeten bedrijven en de overheid heel veel schulden wegwerken en geld verdienen. En wie kun je daarvoor beter uitknijpen dan de hondstrouwe, loyale medewerkers? Medewerkers die zich zonder redelijke beloning toch wel voor je in het zweet werken? Als we dat willen veranderen, dan moeten we niet hopen op een ethisch reveil, maar nieuwe wetten en regels maken.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.