Vorige week stelde Bert Wagendorp in de Volkskrant de vraag: ’Wat als de coronacrisis ook een obesitascrisis blijkt?’ Die vraag is terecht, sterker nog, deze crisis ís waarschijnlijk ook een obesitascrisis.

Maar de immer sympathieke Bert, met het hart op de juiste plaats, trok de (moreel en analytisch) verkeerde conclusies: ‘Roken, drinken, schransen, be my guest. Althans, tot een van mijn geliefden dringend een ic-bed nodig heeft en die allemaal zijn bezet door zwaarlijvige coronapatiënten. Dat zal zeker ten koste gaan van mijn liberale opvattingen en solidariteit.’

Overgewicht

Gek. Waarom opeens die solidariteit laten varen? Het wordt heel ingewikkeld als je het principe van eigen schuld in de zorg gaat doorvoeren. Skiërs en voetballers met gescheurde kruisbanden, ex-rokers met longkanker, overwerkte managers met hartklachten; moeten die allemaal achteraan sluiten? Bewust of onbewust leven we allemaal weleens ongezond.

Wagendorp haalt in zijn column intensivist Peter van der Voort van het UMCG aan, die bij Jinek meldde dat het overgrote deel van de coronapatiënten aan ‘adipositas’ lijdt. Dat is een deftig woord voor overgewicht.

Obesitas

Dat klinkt heftiger dan het is. Iedereen met een BMI van 25 tot 30 heeft dat. Als ik 85 kilo zou wegen met mijn 1 meter 84 , dan zou ik ook overgewicht hebben. In 2019 had de helft (!) van alle volwassen Nederlanders overgewicht. Als we niet ingrijpen dan is dat in 2040 nog meer: 62 procent.

Diederik Gommers wijst erop dat een groot deel van de coronapatiënten op de ic’s echt obese is: zo’n honderd kilo bij 1 meter 80. In Nederland is 15 procent van de bevolking zo zwaar. En ook dat aantal groeit.

Moeten we nu alle mensen met overgewicht uit de ic’s weghouden, om plaats te maken voor de geliefden van Bert die allemaal perfect hebben geleefd? Of alleen de echt obese? En waar leg je de grens? Op welke grond? Het lijkt mij een lastig betoog.

Overgewichtscrisis

Maar we hebben wel een overgewichtscrisis. Overgewicht kan leiden tot nare ziektes zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, gewrichtsklachten, kanker en depressie. De kosten van een ongezonde leefstijl (ongezond eten, te weinig bewegen, stress en slecht slapen) worden geraamd op 1,6 miljard euro per jaar. Dat moeten we aanpakken. Volgens hoogleraar diabetologie Hanno Pijl kan 60 tot 80 procent van de grote chronische ziektes voorkomen worden door een gezondere manier van leven.

Als er zoveel chronische ziektes vermeden kunnen worden door gezonder te leven, dan is overgewicht de ergste aandoening van deze tijd. Kennelijk lukt het de helft van onze bevolking niet om gezond te leven.

Obesogene samenleving

Dat is niet gek. Aan de ene kant is ons brein al sinds de prehistorie erop gericht juist het calorierijkste voedsel te eten, omdat je toen niet wist wanneer je weer te eten kreeg. Aan de andere kant wordt er nu altijd en overal ongezond voedsel aangeprezen en aangeboden. We leven in een samenleving die ons dik maakt. Een obesogene samenleving, noemt hoogleraar Voeding en Gezondheid Jaap Seidell dat.

Wagendorp heeft het over het laten varen van liberale principes. Dat doet de overheid in deze coronatijd volop om ons gezond te houden. Als deze crisis voorbij is, zou ze daar wat betreft het probleem van overgewicht mee moeten doorgaan: pak de obesogene samenleving aan.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.