Zou het kunnen dat het RIVM het meest cynische rapport ooit heeft geschreven? Voor het televisieprogramma Pointer heb ik enkele uitzendingen gemaakt over het verschil in gezondheid tussen arm en rijk. Die gingen vooral over voeding. Gezond eten is veel duurder dan ongezond.

Juist in wijken waar het gemiddelde inkomen laag is, maken gewone winkeltjes plaats voor fastfoodzaken die kinderen tegen een luttel bedrag vetmesten. Goed ondernemerschap: wie geld wil verdienen, gaat zitten waar zijn klanten zijn. In de klassen in deze wijken zitten relatief veel leerlingen die niet hebben ontbeten. In de pauze snel even een frikandelbroodje halen om de ergste trek weg te werken en een energiedrankje tegen de vermoeidheid. Lekker, goedkoop en ongezond. Deze kinderen lopen meer kans op overgewicht, diabetes type-2, en hart- en vaatziekten dan leeftijdgenoten uit welvarender gezinnen.

Stijging van de zorgkosten

Arme mensen leven in ons land zes jaar korter dan rijke. En in die jaren zijn ze vijftien jaar langer ongezond. Dat komt natuurlijk niet alleen door voeding, maar ook door schimmelige en tochtige huizen, ongezonde lucht en dagelijkse stress om de eindjes aan elkaar te knopen. En door gebrek aan beweging. Dit is allemaal verschrikkelijk, maar volgens het rapport van het RIVM heb elk nadeel zijn voordeel. In een ‘modelstudie’ berekende het instituut de impact van meer bewegen op de zorgkosten.

Wat blijkt? Als we erin slagen in 2040 77 procent van de bevolking voldoende te laten bewegen in plaats van de 53 procent nu, dan leidt dit tot een daling van het aantal diabetes type-2 gevallen, beroertes, gevallen van hartfalen en coronaire hartziekten. Uiteindelijk leidt dit tot een toename van 19 duizend levensjaren. Mooi, maar duur. Als die arme drommels langer gaan leven, dan kunnen ze in die tijd ook andere ziektes oplopen, waardoor de zorgkosten in 2040 met 8 miljoen euro toenemen! Levende mensen zijn ontzettend duur. Heeft het RIVM al berekend wat het oplevert als we iedere burger bij geboorte een spuitje geven?

Minister Conny Helder voor Langdurige Zorg en Sport noemt de financiële uitkomsten van de modelstudie paradoxaal: ‘De gezondheidswinst als gevolg van sport levert gezonde levensjaren op. Tegelijkertijd zorgen die extra jaren voor een stijging van de zorgkosten.’ Rottig, hoor. En verdomde cru om even kil te berekenen of het wel uit kan om mensen langer te laten leven. Is er dan niemand die zich afvraagt wat het voor die mensen zelf betekent als ze gezonder zijn? Hoe fijn dat is? Het zit de onderzoekers ook niet helemaal lekker. In hun conclusie pleiten ze ervoor in een vervolgstudie ‘het onderzoek te benaderen vanuit een maatschappelijk perspectief’. Kom je nu mee.

Echte mensen met problemen

Zouden onze bestuurders en hun ambtenaren het zicht op de werkelijkheid kwijt zijn? Onze premier komt er telkens slecht vanaf als hij wordt geconfronteerd met burgers die slachtoffer zijn van zijn politiek, zoals de toeslagenaffaire of de aardbevingen in Groningen. Hij weet niet hoe hij met ze moet praten en maakt zich het liefst meteen uit de voeten. Terwijl het essentieel is de verhalen van die mensen te kennen en de gevolgen van je beleid te begrijpen. Ook nu weer wordt makkelijk over mensen heen gewalst die in energiearmoede leven. Misschien is de werkelijkheid van echte mensen met problemen te eng? Dan is het makkelijker je beleid te laten bepalen door idiote modellen en onmenselijke rapporten.