Het is altijd gehannes met die voedselkeuzelogo’s. Jaren geleden hadden we het Vinkje, waarbij producten die een verantwoorder keuze zouden zijn, een groen ‘Ik Kies bewust’- logo kregen. Het systeem was onduidelijk en leidde niet tot gezondere keuzes. Want welke producten kregen het bewijs van goed gedrag? Aubergines en kiwi’s niet, maar sommige diepvriespizza’s en taarten wel.

Nutri-Score

Alleen bedrijven die ervoor betaalden, mochten meedingen naar het vinkje. Unilever trok daarvoor graag de portemonnee, maar voor een kleine fruitteler was het te prijzig. En dan die taart. Het Vinkje gaf zijn goedkeuring niet aan producten die gezond waren, maar aan producten die gezonder waren binnen hun categorie. Een taart met net wat minder zout of suiker dan die van de concurrent werd zo de bewuste keuze. Het systeem maakte ‘healthwashing’ (doen of product gezond is) mogelijk en werd afgevoerd.

Nu lijkt de geschiedenis zich te herhalen met het Nutri-Scorelogo. Met dit logo kan de consument in één oogopslag zien of een product gezond, ongezond of iets daartussenin is. Een groene A is supergezond, een rode E heel slecht. Die score wordt via een ingewikkeld algoritme berekend, maar het komt erop neer dat gezonde ingrediënten punten krijgen en ongezonde strafpunten. Na wat optellen en aftrekken krijg je dan een score.

Healthwashing ligt op de loer

Nu blijkt dat lang niet altijd het gewenste resultaat op te leveren. Producten die door het Voedingscentrum worden aanbevolen, krijgen opeens een lage score en voedsel dat buiten de schijf van vijf valt kan opeens een A krijgen. Ook hier ligt healthwashing op de loer. Als een producent het algoritme begrijpt, kan hij zijn receptuur zo veranderen dat hij een hogere score krijgt. Bijvoorbeeld door (voor het product overbodige) vitamines en vezels toe te voegen. Een groene A verkoopt toch beter dan een oranje C.

Vooraanstaande voedingswetenschappers hebben nu in een brief aan de staatssecretaris gevraagd te wachten met het invoeren van de Nutri-Score totdat die aansluit bij de aanbevelingen van de Gezondheidsraad: de overheid kan niet aan de ene kant de schijf van vijf propageren en tegelijkertijd toestaan dat producten die daarop staan een lage score krijgen en producten die daarbuiten vallen een hoge: ‘Zo kan Nutri-Score leiden tot minder gezond voedingsgedrag en wantrouwen in voedselvoorlichting.’

Ook het sleutelen aan recepten om een hogere score te halen bevalt hen niet. Een voorbeeld: ‘chocolade balletjes’ zijn van een Nutri-Score C naar een Nutri-Score A gegaan, terwijl dit ontbijtproduct door de hoeveelheid suiker en zout niet in de Schijf van Vijf past. ‘Dit soort ‘productverbetering’ kan ongewenst de mismatch tussen groene Nutri-Scores en de Schijf van Vijf vergroten.’

De Nutri-Score kan weg

Het probleem met voedsellogo’s als deze is dat ze het huidige systeem van grote voedselbedrijven die ultrabewerkt voedsel maken in stand houden. Juist zij hebben de kennis en de techniek in huis om hun waar zo aan te passen, dat ze goed uit de test komen. Dat lost niks op, we moeten af van die rommel!

Nu is maar 20 procent van het voedsel in de supermarkt gezond. Laten we zorgen dat dat 80 procent wordt: groente, fruit, granen, vis, vlees, allemaal onbewerkt. Laten we kooklessen en voedselonderwijs gaan geven op school. Laten we de macht over ons voedsel en onze gezondheid terugpakken van de industrie. De Nutri-Score kan weg.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant