‘Wouter Bos heeft al 5 X dezelfde column geschreven. Hij moet wat meer variëren in zijn onderwerpen. #columnles1.’
U weet het misschien niet, maar er woedt op dit moment een klein columnistenoorlogje in ons land. Aanvankelijk tussen een columnist van NRC Handelsblad, Bas Heijne en eentje van de Volkskrant, Wouter Bos, maar inmiddels ook tussen cursiefjesschrijvers van de Volkskrant onderling.
Het is zondagochtend even na achten en plots waan ik mij in de hemel. Boven het Naardermeer schijnt een waterig zonnetje. Ruisende rietkragen, uit moerassen stijgen zwanen op als ware het een luchtvaartreclame, hier schiet een kudde reeën weg, daar cirkelen de zilverreigers hoog boven het aardse gewoel. Aan de einder wuiven de bomen woest heen en weer. Er woedt een flinke storm. Ik ben bij de opnames van Vroege vogels, het programma over natuur en milieu op radio 1 dat al sinds 1978 (!) wordt uitgezonden.
‘Eén, twee, drie, heb je het gezien? Fantastisch hè, één, twee, drie!” Sinds dit weekeinde is heel Nederland in de ban van één, twee en drie. Iedereen die het erover heeft, steekt om zijn woorden kracht bij te zetten drie vingers in de lucht, als een kind dat antwoord geeft op de vraag hou oud hij is: zoveel jaar. Hartverwarmend enthousiasme over schaatsen. Eerst was er de vijf kilometer, toen Sven Kramer volgens verwachting de gouden medaille pakte en ook het zilver en brons voor Nederland waren. Later kwam er nog de sprinttriomf overheen: twee broers en een andere Nederlandse jongen.
Wij van de pers hebben lange tenen. We nemen iedereen de maat, maar zelf blijven we het liefst buiten schot. Logisch ook, want wij zijn immers objectief, onfeilbaar. Een verzameling journalistieke pausjes.
Zou dat de reden zijn dat ik op mijn columns over mediazaken (voorheen op een wat moeilijker te vinden plek op zaterdag) zo veel meer reacties krijg dan op mijn stukjes over, wat ze noemen, groene onderwerpen die ik de vijf jaar hiervoor schreef? Of vindt u radio, televisie en de bladen werkelijk interessanter en belangrijker dan het milieu?
‘En dan nemen we nu even de kranten door. Meneer De Boer, u heeft voor ons meegelezen, wat is u opgevallen?’ ‘Nou, het is toch wel heel erg wat er allemaal in Oekraïne gebeurt…’
En hup, daar volgt weer een obligate analyse. Op zich niet erg, voor het oppervlakkige denkproces moet ook ruimte zijn, maar waarom moet dat op Radio 4? Ik heb mijn wekkerradio nu juist op de klassieke zender afgesteld om ’s ochtends rustig wakker te worden met een fraaie aria of een fijne sonate. Maar alleen muziek op een muziekzender is kennelijk uit den boze (ik heb mij laten vertellen dat de radiobaasjes vinden dat Radio 4 een te oud publiek trekt. Daar vraag je natuurlijk ook om met die al die moeilijke oude muziek. Dus wisselen ze een mazurka af met een luchtig praatje en een nocturne met dat vermaledijde krantenoverzicht).
Of het nu om kranten, bladen, radio- of televisieprogramma’s gaat, in alle media wordt er lustig op los geformatteerd. Programma’s, artikelen en zelfs hele tijdschriften voldoen aan een vaste stramien: openen met een licht verteerbaar onderwerp waar ook een beetje om gelachen kan worden, dan iets serieuzers en zwaarders, daarna snel naar de muziek om de luisteraar niet te veel de stuipen op het lijf te jagen (een gemakkelijk in het gehoor liggend hitje uit de jaren ’80 dus) en daarna een vrolijk sportblokje.
‘Dan moet u toch even contact opnemen met de afdeling communicatie.’ Voor iedere journalist, of hij nu voor krant, radio of televisie werkt, een gevreesd zinnetje. Je was net zo blij dat je de belangrijke man die je wilde spreken zelf aan de lijn had gekregen- met een minieme dosis list en een snufje bedrog was je erin geslaagd je direct te laten doorverbinden- krijg je toch nog die natte washand in het gezicht geslagen.
Die belangrijke man had makkelijk zelf even de paar pregnante vragen kunnen beantwoorden, hij kent nu juist de antwoorden, maar zo gaat dat natuurlijk niet in een professionele organisatie. Terug naar af! Naar de afdeling communicatie, naar de voorlichter. Die zal dan verzoeken of de vraag even op de mail kan. Dat zorgt voor uitstel, vertraging en wellicht zelfs, zo hoopt de communicatiefunctionaris, afstel. De afdeling communicatie is immers net zo min voor communicatie als voorlichting er is om voor te lichten.
Mijn mediajaar begon met de Nieuwjaarsborrel van de VPRO, vanwege de vele ontslagen in een veel kleiner etablissement dan voorgaande jaren. Die borrels daar sleur je je heen om je gezicht te laten zien, de speech van de directeur aan te horen en na twee biertjes weer te vertrekken. En zo ging het.
Maar deze keer was de Nieuwjaarstoespraak van directeur Lennart van der Meulen een tikkeltje pikanter dan gebruikelijk. De VPRO had van de directie van de NPO (het overkoepelende bestuur van de Nederlandse publieke omroep) een dreigende brief gekregen waarin ze, met een dwangsom, werd gesommeerd onmiddellijk te stoppen met de korte filmpjes op het internet waarin bekende VPRO presentatoren een boek, film of televisieprogramma aanprijzen.
‘Dat Utopia wordt niks.’ Zo maar één van de meningen die naar voren kwamen uit mijn vox pop over de commerciële omroep van Sanoma en John de Mol. Juist voor deze volkszender leek mij dit journalistieke middel – wat vindt de man in de straat? – uiterst geschikt.
De populus bestond maar uit één man: mijn kapper, wat enorme voordelen biedt. De volksmening die je uit zo’n onderzoek kunt destilleren, is eenduidig en het scheelt enorm veel tijd: één gesprekje gaat nu eenmaal sneller dan tien. Bovendien hoef je niet te dubben over de selectie van de gesprekken om de vooraf gewenste mening in het uiteindelijke verhaal te laten overheersen, ( om geloofwaardig over te komen kiest men in de regel voor een verhouding van vier welgevallige tegenover één ongewenste opinie). Er is immers maar één mening.
De afgelopen week was ik vanwege schoonfamilieomstandigheden- kerst- in Engeland. Normaal ga ik daar slechts heen om cadeautjes te geven en te ontvangen, een gek hoedje op te zetten en kalkoen met erwtjes en in honing gekaramelliseerde wortel te eten, maar deze keer had ik- inmiddels mediacolumnist- een missie. Zoals u wellicht weet is Engeland het land van de BBC. En van het BBC-model.