Het wil maar niet vlotten met de arbeidsomstandigheden in de chocolade-industrie. Al in 2001 maakten we met Keuringsdienst van waarde programma’s over de misstanden op cacaoplantages in West-Afrika. Er was sprake van ernstige vormen van kinderarbeid, zelfs van slavernij.

Slaafvrije chocolade

2001 was ook het jaar dat de grote cacaobedrijven een protocol ondertekenden om een einde te maken aan deze misstanden. In 2005 bleken de doelstellingen niet gehaald te zijn. Omdat bedrijven niet voldoende deden, besloten wij een eigen chocolademerk te beginnen, Tony’s Chocolonely, om de wereld te tonen dat het mogelijk was slaafvrije chocolade te maken en de misstanden uit de hele industrie te bannen.

Dat laatste is, zo blijkt uit de zogenaamde Cacao Barometer, nog steeds niet gelukt. Het grootste probleem is dat cacaoboeren veel te weinig verdienen: in Ghana en Ivoorkust gemiddeld 0,78 dollar per dag. Hierdoor tiert de kinderarbeid welig: er werken naar schatting 2,1 miljoen kinderen op de cacaoplantages in West-Afrika. Doffe ellende dus.

Pr-offensief van Mondelez?

Hoe denken de chocoladebedrijven dit op te lossen? Opvallend genoeg stond er onlangs zowel in de Volkskrant als in De Standaard een verslag van een bezoek aan een project van Mondelez (producent van onder andere Côte d’or, Toblerone en Milka) in Ghana. Is hier misschien sprake van een klein pr-offensief van de fabrikant?

In dit project, Cocoa Life, worden onder andere landbouwtrainingen en financiële cursussen gegeven om de opbrengst van cacaoplantages te verhogen. Het inkomen van boeren stijgt en kinderen kunnen weer naar school. Mooie verhalen, maar het is te weinig: zo komt maar de helft van de cacao van Mondelez uit dit programma. Waar de andere helft van de cacao vandaan komt en onder welke omstandigheden deze is verbouwd, weet het bedrijf ook niet precies.

Met trainingen alleen lukt het niet. Bedrijven moeten van elke boon weten waar hij vandaan komt en onder welke omstandigheden hij is verbouwd en geoogst. En er moet veel meer geld worden betaald. Zo betaalt Mondelez zijn boeren nu gemiddeld maar een premie van 80 dollar extra per ton cacao. Bij Fairtrade is dat 200 dollar. 

Basisbehoeften

Zelfs dat is nog te laag, vindt Max Havelaar-directeur Peter d’Angremond. In OneWorld pleit hij ervoor boeren genoeg te betalen om in hun basisbehoeften te voorzien: ‘Denk aan voedsel, huisvesting, kleding, medische zorg, scholing, transport en een financiële buffer.’ Hiervoor zou een boer in Ivoorkust bijna 5 duizend euro per jaar moeten verdienen. Cacao zou dan zo’n 3 dollar per kilo moeten kosten: ‘Slechts een handjevol merken, waaronder Tony’s Chocolonely, betaalt nu al die prijs. De rest van de merken met Fairtrade-logo betaalt te weinig om een leefbaar inkomen te kunnen verdienen.’ Dat is natuurlijk gek en niet echt fair. 

Bedrijven zeggen wel meer te willen betalen, maar alleen als ze zeker weten dat hun concurrenten dat ook doen. Voor je het weet worden ze uit de markt geprijsd. Daar hebben ze de overheid bij nodig. Ze willen dat de EU strengere en duidelijkere wetten maakt over mensenrechten in de hele cacaoketen. Als de wet het eist, dan moeten bedrijven de mensenrechten wel respecteren. Een beetje krom, maar laten we doen wat werkt.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.