Columns & verhalen

Is de coronacrisis ook een politieke crisis? Ja, natuurlijk. Vreemde vraag. Waarom ik hem dan toch stel? Omdat ik Roderik van Grieken van het Nederlands Debat Instituut in het onvolprezen politieke radioprogramma WNL Haagse Lobby zo ongeveer het tegendeel hoorde beweren: ‘Waarschijnlijk hebben we in maart nog steeds corona als grootste crisis en dat is natuurlijk niet echt een politiek-ideologische crisis. Als de economische crisis volledig is ingedaald, dán krijg je wel echt een economisch debat.’ Dat is flauwekul, maar dat moeten we Roderik niet kwalijk nemen. Dat hij verstand heeft van debatteren, wil natuurlijk niet zeggen dat hij ook enig benul heeft van politiek. Laat staan van ideologie.

Ideologie

Uiteraard is het debat belangrijk in de politiek. Het is een middel anderen te overtuigen van je standpunt. Samen met speechen, folderen en onderhandelen hoort het tot de belangrijkste gereedschappen van politici. Maar het is niet de politiek zelf. Politiek gaat over ideeën en idealen en de manier waarop die verwezenlijkt kunnen worden. Over belangen.

En hoewel professionele Binnenhof-watchers vaak lijken te denken van wel, gaat het in de politiek niet in de eerste plaats om een wedstrijd met winnaars en verliezers. Misschien dat Roderik daarom de mist in gaat: hij snapt heel goed wat de ene politicus een vakman maakt die zijn ambacht tot in de puntjes beheerst en de ander tot een stumper, maar dat is vooral het spel. Ideologie is andere koek.

Keuzes

Waarom is de coronacrisis dan juist zo diep politiek-ideologisch? Daarvoor moeten we niet kijken naar de crisis nu, maar naar het politieke beleid dat ervoor heeft gezorgd dat we niet optimaal op deze ramp waren voorbereid.

Neem de ic’s. Omdat die vollopen, moeten we ons nu allemaal aan vervelende maatregelen houden. Maar is het niet vreemd dat die o zo belangrijke ziekenhuisafdelingen bij één zuchtje – nou vooruit, zucht- tegenslag al zo volstromen? Dat komt door de politiek-ideologische keuze in de afgelopen jaren om de zorg zo efficiënt mogelijk in te richten. In ziekenhuizen mocht geen bed te veel staan, geen verpleegkundige een minuutje niks te doen hebben en moesten patiënten na een operatie zo snel mogelijk weer naar huis. Anders werd er geld verspild.

Maar ook in de afgelopen jaren ben ik voor de televisie regelmatig op Spoedeisende Hulp-afdelingen geweest waar tijdelijk een patiëntenstop werd ingevoerd omdat alle bedden vol waren. Dat moest dus wel een keertje misgaan. En nu met deze pandemie gaat dat goed mis. We brengen onze patiënten naar Duitsland, waar ze kennelijk wel genoeg ic-bedden hebben.

Obesitas

Ander voorbeeld. Heel veel coronapatiënten die in het ziekenhuis liggen, lijden aan obesitas, een van de gevaarlijkste ziektes van deze tijd. Specialisten wijzen er al jaren op dat preventie en aanpak van deze slopende en dus ook dodelijke kwaal topprioriteit zouden moeten krijgen. Toch is daar door opeenvolgende kabinetten niet voldoende aan gedaan. Deels omdat preventie betuttelend zou zijn – daar houden liberalen niet van – en deels weer vanwege de kosten.

Corona had met geen enkel beleid voorkomen kunnen worden, maar we hadden er wel beter op voorbereid kunnen zijn. Dat daarvoor niet is gekozen is een politiek-ideologische keuze. Ook voor ons valt er in maart iets te kiezen.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Aan het onduidelijke mondkapjesbeleid zie je waar te ver doorgeschoten liberalisme toe leidt. Afgelopen week zat ik te lunchen in een sympathiek zaakje aan het Haringvliet. De ober begroette ons vrolijk. Ze droeg geen gezichtsmasker en verlangde dat ook niet van haar klanten want ‘de regering verzoekt ons alleen zo’n ding te dragen hè? Het is niet verplicht. Zo Nederlands.’ Waarom het advies niet tot de omgekeerde conclusie had geleid, dat iedereen mondkapjes moest dragen, werd niet duidelijk. Misschien waren ze bij een mondkapjesplicht bang voor ruzie met klanten? Of voor verlies van klandizie?

‘Mondkapjes werken niet’

In de supermarkten waar ik kom, draagt misschien eenderde van de bezoekers een mondkapje. De rest heeft er geen zin in, gelooft er niet in of vindt zo’n stuk stof over het gezicht onprettig. Of schaamt zich om ermee gezien te worden, zoals Wilfred Genee: ‘Ik had hem (het mondkapje) in de aanslag en toen voelde ik me zo lul voor staan, dat ik het niet deed.’

Wat niet helpt is dat Jaap van Dissel blijft volhouden dat mondkapjes niet werken. Nu is deze man hooggeleerd en heeft hij een bom aan ervaring, maar het blijft opvallend dat in andere landen andere mensen die er ook voor hebben doorgeleerd wél denken dat die dingen helpen. Hoe dat zit, weet ik niet en ik wil daarover ook niet de wijsneus uithangen.

Laat ik het simpelweg over zijn redenering hebben. Neem zijn ideeën over mondkapjes in supermarkten: ‘Als een supermarkt georganiseerd is zoals je hoopt dat die is georganiseerd – eenrichtingsverkeer, anderhalve meter, deurbeleid, mensen wijzen op schoonmaken van karretjes, dat iedereen thuisblijft bij klachten en een fatsoenlijke ventilatie, dan verwacht ik dat het weinig effect heeft. Als, als, als. Dat zijn een heleboel alsen. Ik ken geen supermarkt die aan al die alsen, of zelfs de meeste ervan, voldoet. Dan kun je boos worden op de werkelijkheid, een nieuwe werkelijkheid afdwingen met handhaving en boetes (ook prima) of je beleid aanpassen aan de werkelijkheid. Precies zoals dat bij het ov is gegaan. Welbeschouwd is dit verhaal van Van Dissel geen betoog tegen het dragen van mondkapjes, maar ervoor.

Vaag kabinet

De positie van het kabinet is vaag. Het blijft dingen zeggen als, ik parafraseer: ‘We geloven niet dat mondkapjes echt werken, maar alle beetjes helpen en daarom adviseren we dringend om ze toch binnen te dragen als je staat of loopt, maar als je zit mogen ze af.’ En dat dan weer in tegenstelling tot de dag ervoor, toen het kabinet nog gewoon niet in mondkapjes geloofde én daarom niet adviseerde ze te dragen. Dat was in ieder geval nog intern consistent.

We hebben nu tien jaar een liberale premier. Liberalen zijn sympathiek en Rutte is de sympathiekste van allemaal. Een leuke leraar, die de klas geen straf geeft, maar de orde aan de klas zelf overlaat. Je bent oud en wijs genoeg. Maar nu gaat dat niet meer, minister-president. Velen van ons zijn niet oud en wijs genoeg. Het is oneerlijk om het aan bedrijven over te laten of ze hun klanten verplichten mondkapjes te dragen of niet. Dat kan ook financiële gevolgen hebben. Dezelfde regels voor iedereen is het duidelijkst en het eerlijkst. Verplicht de mondkapjes, anders komt er niks van terecht.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.