Houden we meer van dieren dan van onze medemens?

TeunColumns & verhalen

aap thailand mishandeling kokosmelk dieren peta

Ruim een week geleden kwamen er verhalen in het nieuws over apen in Thailand die werden getraind om kokosnoten te plukken. De arme beesten werden de boom ingejaagd om soms wel duizend van die vruchten per dag te plukken. Ter vergelijking: een mens zou er niet meer dan tachtig op een dag uit de bomen kunnen halen.

Volgens de grootste dierenrechtenorganisatie ter wereld, PETA, werden de apen ingezet als ‘plukmachines’. De organisatie vond acht kokosplantages waar apen werden ingezet en ook nog eens een aantal apenscholen waar de dieren werden getraind. Ze zaten in veel te kleine hokjes of vastgeketend aan autobanden. Je reinste dierenmishandeling, dus. Dat was schrikken. Voor dierenliefhebbers in het algemeen en voor veganisten in het bijzonder. Want waar zou al die kokosmelk terecht zijn gekomen?

De afgelopen zes weken heb ik uitsluitend veganistisch gegeten. Dus ik at geen vlees en vis, maar bijvoorbeeld ook geen zuivel. Dat is lastig, maar voor veel producten blijken goede vervangers op de markt: havermelk voor de koffie en werkelijk heerlijke kokosyoghurt.

Wat nu als er een dierenleed aan deze yoghurt ten grondslag zou liggen? Geen veganist die hem dan nog zou willen eten. En ik ook niet. Om die reden willen veel veganisten bijvoorbeeld ook geen margarine (of, zoals dat soms hip wordt genoemd ‘plant based butter’) waar palmolie in zit. Voor de verbouw van palmolie wordt namelijk tropisch regenwoud gekapt. Dit leidt tot dierenleed en zelfs tot het uitsterven van bedreigde dierensoorten. 

Boycot

Het nieuws over de zielige aapjes en de daarmee gepaard gaande trieste beelden leidde tot een storm van protest. PETA riep op geen kokosproducten uit Thailand meer te kopen en ook Carrie Symonds, milieuactiviste en verloofde van de Britse premier Boris Johnson riep supermarkten op deze waar te boycotten.

En wat gebeurde er? Binnen een mum van tijd hadden zowat alle supermarkten actie ondernomen: ze hadden uitgezocht waar hun kokosproducten precies vandaan kwamen en hoe daar ter plekke werd gewerkt. Voedsel dat met die met apenexploitatie was vervaardigd ging van de schappen. Ook Albert Heijn heeft inmiddels beloofd te stoppen met bepaalde Thaise kokosmelk.

Italië en Spanje

Reuze mooi, natuurlijk. Dit soort ellende moet worden uitgebannen. Maar toch zit mij iets dwars. Eerder maakten we met de Keuringsdienst van Waarde een reeks uitzendingen over uitbuiting van migranten in de tomatenteelt in Italië en de groentekassen in Spanje. We vroegen de Nederlandse supermarkten of zij konden garanderen dat voor de producten in hun schappen niet onder dergelijke erbarmelijke omstandigheden werd gewerkt. Geen enkel bedrijf wilde reageren.

Uiteindelijk werd een dame naar voren geschoven die namens de hele branche voor de camera niks mocht zeggen. Het zou veel te ingewikkeld zijn om van alle artikelen te achterhalen of ze op een eerlijke manier waren vervaardigd en bovendien lag de verantwoordelijkheid in Spanje en Italië en niet bij de supermarkten die die spullen verkochten.

Lieve knuffelbare dieren

Nu blijkt – gelukkig – dat bij dierenmishandeling supermarkten razendsnel alles over een product te weren kunnen komen en ook razendsnel hun verantwoordelijkheid kunnen nemen. Waarom kan dat dan niet als mensen worden uitgebuit en uitgeperst? Is de lobby van dierenrechtenactivisten sterker dan die van strijders voor mensenrechten? Of voelen we meer voor lieve knuffelbare dieren dan voor onze medemens?

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

Voor mensen die in de kindertijd zijn blijven steken, is een groentepizza wellicht een uitkomst

TeunColumns & verhalen

bloemkool in je pizza

‘Pizza, jouw favoriete groente.’ Sinds kort zie ik posters met deze absurde tekst overal in tramhokjes hangen. Eerst dacht ik dat het om een flauwe grap ging. Zo’n typische reclametruc om argeloze voorbijgangers met een vreemde, licht provocerende mededeling in verwarring te brengen om dan later – in ronde twee van de handig uitgedokterde campagne – met tromgeroffel te onthullen waar het werkelijk om ging: ‘haha, je dacht toch niet dat we pizza werkelijk wilden gelijkstellen aan groente? We hebben een courgette ontwikkeld in de vorm van een pizza, die we de Pizza Courgette hebben genoemd. Mijn favoriete groente! Haha!’

Helaas is het geen flauwe grap. De reclamemakers zien deze pizza werkelijk als groente. En de makers van de pizza’s zelf ook.

Pizza die voor groente moet doorgaan

Jaren geleden ontstond er ophef omdat het Amerikaanse Congres pizza als een groente wilde laten registreren. Of, nou ja, ze wilden dat de tomatensaus op de pizza’s (en patat) als groente gold om de plannen van Obama te dwarsbomen, die gratis schoollunches gezonder wilde maken. Wij moesten hier hartelijk lachen om die malle Amerikanen. En nu hebben wij dus pizza die voor groente moet doorgaan. Misschien wel beter dan groente, want de makers zeggen triomfantelijk: ‘Geen enkel goed verhaal begint met een bak sla.’

Op de website volgt een tekst die zo geëxalteerd is dat je je afvraagt wat de schrijvers hebben geslikt: ‘Wij geloven in een wereld waar je niet hoeft te kiezen tussen; play hard, work hard, zweten in de sportschool of feesten tot in de vroege uurtjes. Een wereld waar fast-food fit-food wordt en waar pizza jouw healthy pleasure is. Met die droom zijn we begonnen, en we did it!’ Dit gaat dus over pizza hè, niet over mensenrechten, ongelijkheid of armoede. Over pizza: ‘Doe mee, samen kunnen we verandering eisen en de impact vergroten.’ Door pizza te eten.

Witbrood, zeg maar

Maar waarom is die pizza nu groente? Omdat er groente in zit. Dan is een loempia ook groente. Zo heb je pizzabodems met paprika, courgette en bloemkool. Neem de courgettebodem. Die is 195 gram en het eerste ingrediënt is gewoon ordinaire bloem. Witbrood, zeg maar. Niks gezonds aan. Zit normaal niet in groente.

En dan bestaat hij uit 34 procent courgette. Dat is 66 gram groente. Best weinig groente voor je favoriete groente. En dan bepaalt vooral wat je op die pizzabodem doet, hoe gezond hij wordt: met veel kaas en salami blijft een pizza met een courgettebodem ongezond. Zelfs als je daar nog groente op doet. Als je de bodem gezonder wilt maken, dan vervang je de bloem door volkorenmeel. Maar zelfs de paprikabodem ‘with wholegrain’ (slim geformuleerd) bestaat nog voor 22 procent uit witte bloem.

Leer verdomme eten

Pizza is geen groente. En dat hoeft ook niet. Van deze campagne gaat de verkeerde boodschap uit dat je groente kunt vervangen door pizza en dat groente alleen lekker is als je haar goed verstopt. Zoals ouders die hun kinderen stiekem toch nog wat gezonds weten te voeren. Zo creëer je weerzin tegen groente. Al die kinderen die nooit hebben geleerd dat aubergine, courgette, paprika, bloemkool en sla hartstikke lekker zijn, ontwikkelen hun smaak nooit. Voor mensen die in de kindertijd zijn blijven steken, zijn deze pizza’s wellicht een uitkomst.

Leer verdomme eten. Mijn favoriete groente is groente.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

Bullshitbanen worden beter gewaardeerd dan vitale beroepen

TeunColumns & verhalen

coronavirus masker vrouw vitale beroepen

Lieve zorgmedewerkers,

Wij Nederlanders geven niks om jullie. Dat was natuurlijk altijd al zo, maar op het hoogtepunt van de coronacrisis leek dat even anders. Jullie werden benoemd tot ‘vitaal beroep’ omdat jullie werk doen dat noodzakelijk is om de samenleving draaiende te houden. Dan stel je wat voor, zou je zeggen. Dat mag gewaardeerd en beloond worden. Maar niet dus.

Vitale beroepen

Tijdens een pandemie begrijpt iedereen hoe belangrijk jullie zijn. De mensen zijn bang en voelen zich afhankelijk van jullie. Terwijl wij de afgelopen maanden afstand hielden van andere mensen omdat zij corona zouden kunnen hebben, behandelden jullie dagelijks patiënten die het virus hadden. Zonder zeuren gingen jullie aan het werk.  Zonder zeuren en vaak ook zonder voldoende beschermende middelen. Met gevaar voor eigen leven. Zeker achtduizend zorgmedewerkers werden ziek en jullie hebben collega’s aan het virus verloren. Zorghelden, zoals wij jullie allemaal noemden. Hartstikke mooi en goed van jullie.

Maar tegelijkertijd: dat moest toch al te denken geven? Dat je als zorgheld, als uitoefenaar van een vitaal beroep naar het front werd gestuurd zonder voldoende bewapend te zijn? In de ziekenhuizen was het lang schipperen met de mondmaskers, om maar te zwijgen over de verzorgingstehuizen en thuiszorgmedewerkers.

Het was hartverwarmend dat wij allemaal voor jullie klapten, zelfs de koning, koningin en de prinsesjes klapten mee! – maar jullie liepen meer risico dan nodig. Wat is dat voor waardering?

Terug bij het oude normaal

De afgelopen week werd er in de Tweede Kamer gestemd over een motie om jullie een betere beloning te geven. Asscher van de PvdA, die de motie nota bene zelf had ingediend, was te laat bij de stemming, waardoor zijn stem niet meetelde. Oerstom, onvergeeflijk, maar zelfs met zijn stem was de motie niet aangenomen. De hele coalitie stemde tegen en de motie werd  verworpen.

We zijn terug bij het oude normaal waar bullshitbanen beter worden gewaardeerd dan vitale beroepen (onderwijs, ook zoiets) en de KLM meer waardering krijgt dan een verpleegkundige die levens redt. Nogmaals: wat is dat voor waardering?

Jullie kracht is ook jullie zwakte

Weet je wat het is, lieve zorgmedewerkers? Jullie kracht is ook jullie zwakte. Jullie hebben hart voor de zaak. Jullie wagen je leven, redden levens en maken lange uren. Omdat het jullie roeping is. Als mensen hulp of verzorging nodig hebben, dan bieden jullie die. Nobel, maar het geeft jullie een slechte onderhandelingspositie. Schofterigheid wordt in deze wereld vaak beter beloond dan liefde. Niet wie aardig is, beleefd blijft en zijn werk goed doet, wordt beloond, maar wie met zijn vuist op tafel slaat, zijn ego oppompt en wegloopt als hij zijn zin niet krijgt. Je zou je patiënten aan hun lot over moeten laten om meer waardering en geld op te eisen. Dat doen jullie niet – hoe zou dat kunnen? – en dat siert jullie. Maar cynisch gezegd: waarom zou een werkgever jullie meer betalen als hij weet dat jullie het ook voor een grijpstuiver doen? 

Er zullen mensen boos zijn als ze dit lezen. Ze houden echt van jullie en vinden dat jullie meer verdienen. Voor hen is het simpel: onthoud straks bij de verkiezingen dat CDA, VVD, D66 en ChristenUnie tegen het voorstel stemden om jullie meer te betalen. 

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

Moet de minister de boeren of hun criticasters aanpakken?

TeunColumns & verhalen

boeren klompen modder

Nederlandse boeren kunnen niet tegen kritiek. Zowat alle Nederlandse boerenorganisaties hebben een huiliehuiliebrief aan premier Rutte en minister Schouten geschreven: ‘Onze goede reputatie bij velen in binnen- en buitenland staat in schril contrast met het imago dat in eigen land wordt gecreëerd, waarbij sprake is van jarenlang stelselmatig stigmatiseren en demoniseren van de Nederlandse landbouw, visserij en ketenpartners.’

Demoniseren! Een beladen en gevaarlijk woord. Een woord waarmee je alle kritiek verdacht maakt en iedere tegenstander beschuldigt van aanzetten tot geweld.

Demonisering

Wie niet voor ons is, is tegen ons. Dat is hoe de briefschrijvers het neerzetten: ‘Door ongefundeerde uitlatingen van diverse ngo’s en framing door sommige politieke partijen is een klimaat ontstaan waarbij vele partners in de landbouw in toenemende mate een radicaliserende druk ervaren.’ Het zou aanzetten tot geweld: ‘Er heerst een klimaat waar aanhangers van dergelijke partijen zich gesteund voelen door hun opinieleiders om de wet te overtreden en daarbij stallen te bezetten, boeren en slachterijen te bedreigen, inbraken te plegen en branden te stichten.’

Deze aanslagen zijn afschuwelijk. De overheid moet er alles aan doen om de daders op te pakken en nieuwe aanslagen te voorkomen. Maar wie is er schuldig aan die demonisering?

Vage beschuldigingen

Helaas zeggen de opstellers van de brief er niet bij om welke ongefundeerde uitlatingen van welke ngo’s het gaat en om welke framing van welke politieke partijen. Misschien omdat er geen concrete (strafbare) uitspraken zijn waarmee je politieke partijen en ngo’s kunt aanpakken? Dan maar vage beschuldigingen de wereld in slingeren. Makkelijk en laf. Maar wie moeten de premier en minister dan aanpakken?

Mag er gezegd worden dat onze veestapel grotendeels verantwoordelijk is voor de hoge stikstofuitstoot? Mag je zeggen dat de mest en methaangasscheten van koeien bijdragen aan klimaatverandering? Mag je zeggen dat het beter zou zijn minder vlees en melk te consumeren? En dat de de race to the bottom van steeds meer vlees voor steeds minder geld moet stoppen?

Of draag je, of liever dragen ‘diverse ngo’s en ‘sommige politieke partijen’ met zulke uitspraken bij aan een klimaat van radicaliserende druk? En wat moeten minister en premier daar dan aan doen? Zulke kritiek verbieden? Het verkleinen van de veestapel is nota bene kabinetsbeleid.

Suggestie van demonisering is doodeng

Deze suggestie van demonisering is doodeng. Elke keer dat er weer een aanslag op een stal wordt gepleegd, kunnen bepaalde politieke partijen (GroenLinks? D66? PvdD?) de schuld krijgen. We hadden nog zo gewaarschuwd!

Aan het eind van de brief wordt opgeroepen de toon van het debat te matigen en verdere radicalisering te voorkomen. Zoals de boeren die rondliepen met een doodskist van Jesse Klaver? Zoals briefondertekenaar Henk Bleker sprak over ‘loserige veganisten’ op wie je moet neerkijken en mede-briefopsteller Mark van den Oever van de Farmers Defence Force de behandeling van boeren vergeleek met de Jodenvervolging?

Rutte grijp in

Bij de boeren zelf lijkt de brief zijn gematigde uitwerking al te hebben gehad. Op boerderij.nl, waar de brief werd gepubliceerd, reageerde er één met ‘het wordt tijd dat we als sector Tjeerd de Groot (D66) hard aanpakken met zijn grievende uitspraken, we moeten die vent monddood maken’. En een ander: ‘Veel Nederlandse boeren zijn zo getergd en woest dat het binnenkort eens fout afloopt. Er komen ongelukken en de politiek moet dat voorkomen.’

Rutte grijp in, om verdere radicalisering te voorkomen.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

De flexibele schil is het smerigste begrip uit het bedrijfsleven

TeunColumns & verhalen

Flexibele schil mandarijn

Wat zullen veel zzp’ers nu blij zijn dat ze geen arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) hebben! Die verzekering was bij uitstek zo’n kwestie waarover wij in pre-corona Nederland ons druk maakten. Veel zzp’ers bleken er geen te hebben (veel te duur) en dat leek behoorlijk onverantwoord. Als ze door ziekte niet meer zouden kunnen werken, zouden ze bij fysieke tegenslagen zo aan de bedelstaf raken. Daarom werkt het kabinet aan een voorstel voor een verplichte AOV voor zzp’ers.

Arbeidsgeschikt, maar zonder werk

Wat blijkt nu? Het grootste gevaar voor zzp’ers is niet werkloosheid door ziekte, maar werkloosheid door de economie. Zelfstandigen zijn de werkenden die als eerste in de rij staan om af te worden gedankt zodra het economisch tegenzit. Daar kun je je moeilijk tegen verzekeren. Daar sta je dan: arbeidsgeschikt, maar zonder werk. Het geld dat je had kunnen opsparen of beleggen voor magere tijden is in het grote zwarte gat van de verzekeraar verdwenen.

Volgens het CBS zijn er in Nederland inmiddels drie miljoen flexwerkers. Dat zijn 1,9 miljoen werkers met korte contracten of flexibele uren en 1,1 miljoen zzp’ers. Dat is 34 procent van alle werkenden. Dit zijn mensen die bar weinig rechten en zekerheden hebben. Voor een deel is dat prima, omdat ze daar volgens minister Wiebes ‘ook een beetje zelf voor gekozen hebben’, maar voor een heel groot deel ook niet. Al jaren zijn veel werkgevers huiverig om mensen in vaste dienst te nemen. Ze vervangen vast werk door flexwerk. Die flexwerkers krijgen vervolgens rotcontractjes voor weinig geld (terwijl ze per uur juist meer zou moeten verdienen dan mensen in vaste dienst) en moeten het maar slikken. Voor jou tien anderen.

Morele verontwaardiging

In de journalistiek is het gebruikelijk dat redacteuren en programmamakers eindeloos halfjaarcontractjes aan elkaar rijgen. Zelfs als zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer tevreden is, moet de opdrachtnemer op een gegeven moment vertrekken omdat de werkgever hem anders een vast contract moet aanbieden. De goed functionerende redacteur vliegt eruit en er komt er een vacature voor een nieuwe redacteur.

Dit is het gevolg van door vakbonden en de PvdA bedachte wetgeving om werkgevers te dwingen medewerkers na verloop van tijd vast aan te nemen. Dat dit vervolgens niet gebeurt en de wet dus precies het tegenovergestelde bereikt van wat hij beoogt, is dan maar jammer. Telkens als ik dit aan een PvdA’er of vakbondsfiguur probeer uit te leggen, komt er slechts morele verontwaardiging: ‘Maar die werkgevers moeten die mensen gewoon aannemen!’ Van morele verontwaardiging kunnen flexwerkers niet eten.

Flexibele schil

Een van de smerigste begrippen uit het bedrijfsleven is de ‘flexibele schil’. Dat zijn de werknemers waar je makkelijk vanaf kunt als je even minder mensen nodig hebt. Bijna elk bedrijf zit tegenwoordig zo in elkaar: je hebt een harde kern van vaste medewerkers waar je door dichtgetimmerde cao’s nooit vanaf kunt, ook al voeren ze geen lor uit, en een groot contingent keihard werkende zzp’ers en flexwerknemers die je kunt dumpen bij tegenslag. Zij dragen als het ware het bedrijfsrisico dat het bedrijf zelf niet meer wil dragen. Als ze werkloos worden is er nauwelijks een vangnet.

Het besluit de ontslagboete voor bedrijven grotendeels te handhaven lijkt sociaal, maar is het niet per se. De enorme groep flexwerkers en zzp’ers betaalt de prijs.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

Op dieet met Teun, deel 2: het sportdieet

TeunIn de media

op dieet met teun sportdieet

Iedere ochtend staat Teun op de weegschaal. Een gezond BMI jazeker, maar blij is hij niet met zijn spiegelbeeld: ‘Ik kijk in de spiegel en zie een buik die er op zich mee door kan. Toch ben ik ontevreden met wat ik zie: te dik, te weinig gespierd, niet mooi genoeg.’

Ook is Teun bang voor toekomstig overgewicht. Daarom zal hij dit jaar steeds een maand lang een ander dieet uitproberen en hierover verslag uitbrengen in de Volkskrant. Valt hij af? Is het vol te houden?

‘Is één dieet zaligmakend? Of kan ik uit alle voedingspatronen lessen leren die samen tot een nieuwe gezonde leefstijl leiden?‘

Dieet 2: het sportdieet

Teuns tweede dieetpoging is het sportdieet, oftewel ‘veel trainen, weinig vet en veel koolhydraten en eiwitten eten.’ Totaal anders dan het ketodieet, dat Teun in zijn eerste dieetmaand uitprobeerde; toen at hij juist veel vet en weinig koolhydraten.

Het zesmaal per week sporten went snel. Ook al schaamt Teun zich een beetje voor zijn ijdele verlangen gespierder te zijn. Bovendien groeide hij op in een milieu waar het lichaam bijzaak was ‘en aan sport deed je niet’.

‘In de spiegel zie ik al resultaat en dat stimuleert, maar het kan nog beter en dat stimuleert ook. Wat ik ook doe, ik móét sporten. Opdrukken gaat ietsje makkelijker, ik ren tien kilometer in een uur en mijn gewichten worden steeds zwaarder. Het gaat lekker.’

Corona

Maar door corona wordt alles anders. Niet meer buiten hardlopen, maar thuis afzien op de crosstrainer, ‘een afschuwelijk, geestdodend apparaat’, en niet meer naar de personal trainer, maar sporten op afstand met opgestuurde work-outvideo’s.

De quarantainemaatregelen zijn destructief voor Teuns welzijn: ‘Ik word bevangen door zelfhaat, omdat ik niet productief ben. Sporten helpt mij om de leegte, de sleur en de destructieve gedachten te verdrijven. Een uur mijzelf pijnigen en nergens aan denken en ik voel me weer goed over mezelf.’

Met het eten gaat het daarentegen een heel stuk minder goed. ‘Ik stop met het nauwkeurig afwegen van wat ik eet. Ik wil troost en gezelligheid. Ik eet taarten die mijn thuislerende dochter om de haverklap bakt, maak tripjes naar de keuken om te snaaien en trek net als veel andere Nederlanders aan het eind van de middag flessen wijn open.’ Teun wordt zwaarder en zijn buikomvang groeit.

Tót hij de knop na een interventie uiteindelijk weet om te zetten:

Ik heb (nog) geen sixpack, maar ben wel gespierder in buik en armen en ik voel mij fit. Alleen al dat vlees eten zit me dwars. Ik krijg steeds meer tips dat intensief sporten ook gaat zonder vlees, daarom ga ik hierna een maand strikt veganistisch eten. Kijken of ik net zo fit kan blijven.

Verder lezen

Lees Teuns zeer uitgebreide verslag over zijn sportdieet-maand hier op de website van de Volkskrant.

En lees hier over Teuns eerste dieetmaand: het ketodieet.

Deel dit bericht

Dat we weer overvolle vliegtuigen in mogen, is niet verbazingwekkend

TeunColumns & verhalen

Gate op vliegveld Schiphol

Vliegen is heilig in Nederland. Dat we weer allemaal overvolle vliegtuigen in mogen, is hoogst merkwaardig maar niet verbazingwekkend. Sinds mensenheugenis heeft de Nederlandse politiek er alles aan gedaan om de luchtvaart te behagen: jaar in jaar uit heeft Schiphol mogen groeien en klachten over geluidsoverlast, fijnstof en andere milieuschade werden weggewimpeld, vaak door creatief met normen om te springen.

Zo bestaan rondom Schiphol zogenaamde ‘geluidscontouren’ met een gemiddeld geluidsniveau over de hele dag. Ook de momenten waarop er niets overvliegt, tellen dus mee. Het schreeuwende lawaai van een overvliegende Boeing 777 of een Megaliner van Airbus worden in de statistieken verdund tot verwaarloosbaar geluid.

Vliegveld Lelystad

En dan zijn er de plannen voor het vliegveld bij Lelystad. Volgens de burgemeester van Harderwijk zou de coronacrisis zomaar nieuwe kansen kunnen bieden. Hij twitterde een paar dagen geleden: ‘Wanneer de vliegtuigen vanwege corona met veel minder passagiers mogen gaan vliegen, vraagt dit met de huidige capaciteit of om minder te gaan vliegen of om meer vliegtuigen. Lelystad Airport komt daardoor in een ander perspectief te staan en misschien is opening dan wel eerder nodig in plaats van later.’

De burgemeester reageerde stomverbaasd op de felle kritiek die zijn tweet uitlokte: ‘Ik houd hiermee ook geen pleidooi voor eerdere opening, maar ik stel gewoon een vraag.’ Juist. Het zou natuurlijk kunnen, maar doorgaans stellen politici en bestuurders zelden ‘gewoon een vraag’.

Veilig vliegen

De inschatting van de burgemeester dat vliegtuigen met minder passagiers gaan vliegen, lijkt sowieso niet te kloppen. Zo komen er geen regels om aan boord anderhalve meter afstand te houden. Is dat niet gevaarlijk? Volgens Jaap van Dissel, tegenover de NOS, is de kans dat iemand met corona een heel vliegtuig besmet buitengewoon klein: ‘Dat heeft zich nog nooit voorgedaan. Terwijl mensen brakend met ebola in toestellen hebben gezeten, bij wijze van spreken. En vaak heeft dat überhaupt geen besmettingen opgeleverd.’

Áls iemand toch besmet blijkt, dan kun je later via contactonderzoek heel makkelijk andere, mogelijk besmette personen opsporen. Dat de anderhalvemeternorm in het vliegtuig niet wordt gehanteerd, snapt Van Dissel wel: ‘Ik kan me voorstellen dat het ingewikkelder is om dat in vliegtuigen aan te kunnen houden, om toch nog tegen redelijke prijzen te kunnen vliegen. Maar in eerste instantie is het aan vliegtuigmaatschappijen om te laten zien dat ze mensen op een veilige wijze vervoeren.’ 

Eigen verantwoordelijkheid

Uitermate vreemd allemaal. Jaap van Dissel is viroloog en wat een maatregel voor de vliegprijzen betekent, is niet zijn vakgebied. Maar als het overeind houden van bedrijfstakken nu toch ook tot zijn pakket behoort, waarom kan dit dan niet in theaters en restaurants? Die dreigen ook failliet te gaan met zo’n lage bezettingsgraad. En als in je in vliegtuigen alleen de mensen direct om je heen kunt besmetten, dan is het in schouwburgen en de horeca ook zo. En ook daar kun je, als iemand toch ziek is geworden, met een goed reserveringssysteem prima achteraf contactonderzoek doen. 

Tenslotte de eigen verantwoordelijkheid die voor luchtvaartmaatschappijen zo belangrijk is. De theaters waren al voor de absurde afkondiging van 30 personen in het publiek als maatregel bezig met plannen om zoveel mogelijk mensen binnen te kunnen laten met inachtneming van alle richtlijnen, inclusief de anderhalve meter. Daar heeft de regering niets mee gedaan. Vliegen is heilig in Nederland. 

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Afbeelding: Jeanine via Pixabay

Deel dit verhaal

Kapitalisme was leuk, maar niet tijdens de crisis

TeunColumns & verhalen

geld euro biljetten kapitalisme

‘Rechts lullen, links zakkenvullen’, Roland Duong, televisiemaker met wie ik vele programma’s heb gemaakt, zag haarscherp waar het op neer kwam tijdens de grote bankencrisis. De verkopers van smerige financiële producten, de snelle jongens van ‘live hard and play hard’ waren er voor de crisis (en snel daarna helaas ook weer) volledig van overtuigd dat ‘succes een keuze’ was.

Of je het maakte, lag aan jezelf, omdat je slimmer was dan anderen, harder werkte en mogelijkheden zag én pakte, waar anderen lagen te slapen. Daarbij hoorde dus ook de verkoop van rommelhypotheken. Het was niet fout om die te verkopen, maar juist hartstikke slim. Wie ze kocht was dom. Hadden die sukkels maar beter moeten opletten. De regeltjes gelden voor anderen.

Rechts lullen

Rechts lullen deden de snelle jongens: ze wilden minder belasting voor bedrijven, minder belemmeringen om wereldwijd handel te drijven, makkelijker personeel ontslaan, meer flexibele krachten en minder gemeenschapsgeld naar uitkeringen. Je moest immers zélf je succes maken en niet bij de overheid je hand ophouden. Ze verplaatsten hun fabrieken naar lagelonenlanden en hun hoofdkantoren naar belastingparadijzen (Nederland).

De allerrijksten gingen zelfs op tropische eilanden wonen, waar ze dan meer dan de helft van het jaar moesten verblijven om geen belasting te hoeven betalen. En waarom niet? Zij hadden al die rijkdom toch zelf verdiend? Waarom een deel van de miljarden delen met die arme krabbelaars die niets van hun leven wisten te maken?

Kapitalisme was leuk

En toen stortte de boel in elkaar. Banken gingen failliet en nog heel veel meer banken stonden op omvallen. Drie keer raden wie er meteen bij de overheid de hand kwamen ophouden als de eerste de beste uitkeringstrekker? Juist, die banken. Kapitalisme was leuk, maar nu even niet. Rechts lullen, links zakkenvullen dus. En natuurlijk kregen ze die steun ook. Want de banken waren too big to fail. Ze waren zo groot dat het de economie een enorme schade zou bezorgen als ze niet overeind zouden worden gehouden.

Gelijke kansen

Strikt theoretisch is een hard en zuiver kapitalistisch systeem misschien onsympathiek, maar wel eerlijk: iedereen begint met gelijke kansen aan een race en de sterkste wint. De verliezer krijgt misschien nog een paar grijpstuivers om te kunnen overleven, maar meer niet.

Alleen sluit de praktijk niet aan bij het model. Al bij de start zijn de kansen niet gelijk: de één heeft meer talent dan de ander (jammer dan?) en degene die opgroeit met de rijke papa en mama in de goede buurt in het juiste land, staat meteen al 10-0 voor op de arme sloeber in het arme land: minder goede scholen, minder goede connecties, minder kansen op een goede baan.

Too big to fail

Als je geluk hebt (sorry: als je briljant bent), word je ceo van een bedrijf dat te groot is om om te vallen. Je verplaatst je hoofdkantoor naar een land (Nederland) waar je nauwelijks belasting hoeft te betalen, je ontslaat een groot deel van je personeel, laat het werk doen door flexwerkers waar je ook in crisistijd makkelijk en straffeloos vanaf kunt én ontvangt een dikke bonus. En ook als je miljarden in kas hebt, sta je vooraan in de rij om staatssteun te ontvangen. Rechts lullen, links zakken vullen. We leven in een too big to fail-economie.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

Vakantie in Nederland: ons eigen land is ongelooflijk mooi

TeunColumns & verhalen

Vakantie Nederland meer laarzen

In de ochtend barst het gekwetter los. We zitten in een huisje in een bos in Noord-Limburg waar veel vogels wonen. Vooral merels en mezen. In de verte koekoekt de koekoek, kraaien krassen, duiven koeren en een specht tikt zijn partijtje mee. Andere vogelgeluiden herken ik nog niet. En dan moet ik de beestjes ook nog zien te ontwaren tussen de bladeren. Dat is nog knap lastig. Vooralsnog hoor ik meer dan ik zie. Ik neem mij voor meer te leren over vogels.

Bij de eerste stralen van de zon ga ik op het terras zitten en kijk ik het bos in. Op een houten stoel naar de bomen en struiken staren. Er zouden hier reeën zijn, maar die heb ik nooit gezien. Wel schieten eekhoorns voorbij.

Liefdesdrama

Voor mijn ogen ontspint zich een klein liefdesdrama tussen twee merels. Een donkerbruinig vogeltje (vrouw) probeert een zwart exemplaar (man) het hof te maken. Ze heeft iets gevangen – een worm? – en deelt het met de man. Hij neemt het geschenk aan en verdwijnt meteen door het struweel. Zij kijkt verdwaasd om zich heen – waar is die kerel nou? – en hopt dan achter haar object van begeerte aan. Telkens als die twee herenigd zijn, neemt het mannetje weer de benen. Ik zie het verdriet in haar kraaloogjes, ‘hou van mij!’, maar ze geeft niet op. Hij is gewoonweg te mooi en aantrekkelijk. Inmiddels zijn ze aan de rand van het bos. De man heeft er genoeg van en vliegt weg. Zij blijft achter op de grond. Maar aan het eind van de dag zie ik een merelpaar samen onder een eikenboom zitten! Zou dit het stel van vanochtend zijn? David Attenborough zou het in zijn natuurseries zeker zo hebben gemonteerd.

Op vakantie naar het buitenland

Hier om de hoek ligt een meer. Ooit werd hier zand gewonnen, maar toen dat stopte, werd de enorme krater in het landschap aan de natuur gegeven. Het is een meer geworden zoals ik die uit Zweden ken, met naaldbomen, duinen en heide eromheen. Her en der drijven kleine eilandjes in het water, door vogels gebruikt als pleisterplaats. In kleine plassen kwaken de padden. Het water is helder. Ik zie tientallen paddenkopjes. Om de kwetsbare flora en fauna te beschermen, mag je in dit meer niet zwemmen, laat staan waterscooteren. Misschien is het hier daarom zo aangenaam rustig.

Ik heb vrienden die deze zomer al weer naar het buitenland op vakantie willen. Het is de vraag of dat überhaupt kan. Eén vriend wil naar zijn riante buitenhuis in Spanje. Je moet daar twee weken in quarantaine, maar dat mag – schijnt – ook in je eigen huis. Dat betekent in zijn geval snel boodschappen doen en dan thuis weer het zwembad in. Dat klinkt niet als een straf. Maar je moet er wel heen. Dus of vliegen (wie wil dat nu?) of heel lang in de auto met waarschijnlijk eindeloos oponthoud bij de grenzen. En dan zijn we op dit moment ook nog eens weinig geliefd in Zuid-Europa.

Vakantie in eigen land

Nederland is ongelooflijk mooi. Zoveel schitterende plekken: Twente, Drenthe, de Achterhoek, Zeeland, de Veluwe, het Lauwersmeer, Limburg, de Wadden! Ik zou lekker in eigen land blijven. Brengen we onze economie ook een beetje op gang.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal

Van Engelshoven moet niet geschokt door programmaboekjes bladeren, maar aanpakken

TeunColumns & verhalen

cultuur theater licht leeg corona

Arme cultuur. Én corona én een minister die er niks van bakt. Het gestuntel begon al toen de theaters dicht moesten. In plaats van de sector moed in te praten en overal met vuur verkondigen hoe belangrijk beeldende kunst, muziek, dans en theater zijn, liet Ingrid van Engelshoven bij het eerste zuchtje tegenwind meteen de schouders hangen: ‘Dit seizoen is voor de culturele sector helaas toch echt verloren. Ik kijk met pijn in mijn hart naar de seizoensgidsen voor volgend jaar.

Driehonderd miljoen

Ontluisterend. Als bezoeker van concerten en theatervoorstellingen mag ik met pijn in het hart naar seizoengidsen te kijken. De artiesten en de schouwburgdirecteuren ook. Zij maken zich zorgen over of ze niet failliet gaan. Een minister moet niet geschokt door programmaboekjes bladeren, maar aanpakken. Zij is minister. 

Na een storm van protest en een optreden van Cornald Maas, die het betoog hield dat de minister had moeten houden, kwam er toch geld. Driehonderd miljoen. Maar dat geld gaat voornamelijk naar theaters, musea en gezelschappen die toch al subsidie krijgen. 

Artiesten worden gestraft

Nu ben ik voor cultuursubsidie, maar dit is krom. De afgelopen jaren zijn artiesten en schouwburgen onder het bewind van de staatssecretaris van Cultuur die niet van cultuur hield, Halbe Zijlstra, meer zelf geld gaan verdienen en minder afhankelijk geworden van subsidie. Veel artiesten werden zzp’ers die van voorstelling naar voorstelling hopten. Nu worden ze daarvoor gestraft. 

Want als er al een subsidierelatie is, zo heet dat in ambtelijk jargon, dan is het makkelijker die relatie te intensiveren en dus wat meer subsidie te geven. Maar de gezelschappen en instanties die zelf voor hun inkomsten zorgden, staan nu met lege handen. 

Particuliere geldschieters zijn weg, er worden geen kaartjes verkocht en de opbrengsten van de bar en de parkeergarage zijn opgedroogd. En de zzp’ers? Van Engelshoven noemde hun situatie ‘geen vetpot en niet leuk als je daar onder valt’.

Een uitermate succesvolle bedrijfstak

Mocht u nu denken dat onze cultuur van subsidies aan elkaar hangt, dan heeft u het mis. Het overgrote deel van de inkomsten van theaters en gezelschappen wordt zelfstandig, commercieel, gegenereerd. Het gaat hier dus om een uitermate succesvolle bedrijfstak, die net als andere sectoren overeind moet worden gehouden. 

Voor de geest en de verbeelding, maar ook voor de economie, de banen en de bezoekers die (met hun portemonnee) van elders komen om een optreden te zien. De reactie van de minister op deze kritiek: ‘Je kunt heel lang treurig zijn over wat je niet hebt gekregen, maar je kunt ook kijken naar wat je wel hebt.’

Weet van Engelshoven wel wat er speelt in de theaterwereld?

Onlangs liet premier Rutte weten dat de theaters op 1 juni weer open kunnen. Voor dertig man. Dat is inclusief acteurs, technici en kaartjesknippers. Uiteindelijk houd je misschien tien, vijftien man publiek over. Hoe kun je daarvoor een theater openen? Dat kost bakken met geld. 

Waar komt zo’n maatregel vandaan? De mensen uit de theaterwereld waren er elk geval niet over geraadpleegd. En de minister? Of ze wist niet dat Rutte dit tijdens zijn persconferentie zou melden en dan heeft ze niets in te brengen in het kabinet. Of ze heeft er vooraf haar zegen aan gegeven en dan weet ze niet wat er speelt in de theaterwereld. 

Ik weet niet wat erger is. Arme cultuur.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit verhaal