Columns & verhalen – Pagina 7 van 60

Het wordt tijd voor een monarchie waarin niet erfelijkheid maar loting de troonopvolging bepaalt

Teun13 februari 2023Columns & verhalen

Zouden er nog mensen zijn die vinden dat het best aardig gaat met de monarchie? Ik betwijfel het. Natuurlijk leveren koningen, koninginnen, prinsjes en prinsesjes leuke plaatjes op en vervullen ze fijne ceremoniële functies. Er wordt weleens gezegd dat ze ‘de natie verenigen’ en in moeilijke tijden op een unieke wijze steun kunnen geven aan het volk.

Kroonprinses Amalia

Dat is allemaal waar. Maar toch. Kijk naar prinses Amalia. Zij lijkt mij een sympathieke jonge vrouw, die het moeilijk heeft. Natuurlijk omdat ze wordt bedreigd door afschuwelijke misdadigers, waardoor ze geen normale onbekommerde studententijd kan hebben. Precies de periode waarin een kroonprinses van enige vrijheid kan genieten. Daarna worden de snoeren van haar uitgestippelde leven steeds strakker aangetrokken.

Van zo’n door geboorte bepaald leven met zware verantwoordelijkheden en constante aandacht en kritiek kan bijna niemand gelukkig worden. Kunnen we dit mensen aandoen?

Een monarchie past prima binnen deze tijd

En dan is er nog de sleetse opmerking dat zo’n koning en koningin ‘niet meer van deze tijd zijn’. Ik snap wat ermee wordt bedoeld, maar hoezo is deze tijd superieur? Hebben we de opperste graad van verlichting bereikt? Kijk naar de wereld, kijk naar de oorlogen, ongelijkheid, armoede, discriminatie, uitsluiting en uitbuiting en je weet dat het geen pas geeft ons zo op de borst te slaan over onze eigen periode in de geschiedenis. Daar past een monarchie prima tussen.

Los daarvan is het wel merkwaardig om eeuw op eeuw het oudste kind van een familie het recht en (misschien niet formeel, maar wel feitelijk) de plicht te geven om vorst van ons land te worden. Die persoon wordt door geboorte iemand van aanzien en invloed zónder dat hij daar zelf iets voor heeft gedaan. Dat is vreemd en onjuist, maar in die willekeur, in die volstrekt niet op kwaliteiten gestoelde aanstelling, schuilt ook de charme en de kracht van de monarchie.

IJzersterke marketing

Een president bijvoorbeeld is gekozen. Die heeft dus aanhangers en kan zich op basis van zijn fans nog meer bemoeien met beleid dan een koning (informeel) doet. Daarnaast heeft hij ook tegenstanders, die niet op hem hebben gestemd. Een president zal dus nooit zo verenigend zijn als een koning.

Het mooie van de monarchie is dat we in het sprookje geloven omdat we dat zo graag willen. Als we de koning zien, dan zien we misschien een enigszins stijve, ongemakkelijke man in een niet heel goed pak, maar we zien ook de koning. Omdat hij keer op keer als koning wordt behandeld. Zelfs Willem-Alexander gelooft dat hij de koning is. Niemand schijnt normaal te kunnen doen in zijn aanwezigheid. Het is ijzersterke marketing. Die marketing moeten we gaan loslaten op doodnormale mensen.

Postcodemonarchie

Het wordt tijd voor de Postcodemonarchie. Net als bij de Nationale Postcode Loterij wordt er een trekking gehouden onder alle Nederlanders die dat willen, die bepaalt wie de nieuwe koning of koningin van ons land wordt. Door de gezamenlijke publieke en commerciële omroepen wordt de trekking live op tv uitgezonden. De kroning wordt een spektakel met veel uiterlijk vertoon en ceremonieel.

De nieuwe vorst zal vervolgens alle protocollaire functies vervullen die de huidige ook doet: troost bieden, meegaan op handelsreizen, en zwaaien en zaklopen op Koningsdag. Als het sprookje goed wordt verteld, geloven we binnen de kortste keren in onze nieuwe vorst.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Afbeelding: Thomas Wolter via Pixabay

Bij Jinek: geef elk kind een gezonde warme schoollunch

Teun8 februari 2023In de media

Teun van de Keuken bij Jinek over het belang van een gezonde lunch op school en ongezonde broodtrommels

We zijn een van de weinige landen in Europa waar op school geen gezonde warme lunch wordt geserveerd aan scholieren. Teun deed voor het televisieprogramma Pointer onderzoek naar de ongezonde lunchtrommels van Nederlandse kinderen en vertelt erover bij Jinek.

Sommige kinderen krijgen niks mee naar school, maar veel kinderen leven vooral op ongezond voedsel. Teun weet dat het heel gevoelig ligt om mensen aan te spreken op wat ze hun kinderen meegeven. Maar de situatie is er schrijnend genoeg voor.

Gezonde Zweden

In Zweden pakken ze het in ieder geval helemaal anders aan. Al sinds de jaren veertig van de vorige eeuw bestaan er schoolmenu’s, uitgedacht door het Zweedse voedingscentrum. Deze warme gezonde lunches hebben een meetbaar effect op zowel de gezondheid als de (school-)prestaties.

‘Elke kroon die je erin stopt, levert vier kronen op,’ vertelde een hoogleraar aan Teun. Het aanbieden van gezonde lunches is dus geen ‘raar socialistisch beleid’, maar zou ook premier Rutte moeten aanspreken.

Bovendien hebben ongezonde lunches daadwerkelijk gevolgen. ‘Kinderen worden ongezond en dat heeft gevolgen voor de gezondheid later, het ontstaan van hart- en vaatziektes en vormen van kanker, enzovoort. Het is dus een heel verstandig en goed idee om te zorgen dat de kinderen gezond te eten krijgen.’

Wij hebben geen aandacht voor ons eten

En waar de Fransen de tijd krijgen hun lunch op te eten, moeten Nederlandse kinderen zich haasten. Bij ons op school zijn er volcontinuroosters, vertelt Teun. De schooldag moet vooral snel voorbij zijn, zodat iedereen ook weer snel naar huis kan. ‘Kinderen hebben op de basisschool vaak maar een kwartiertje om dat eten op te eten, dus die zitten allemaal te schrokken, vaak staat de televisie erbij aan.’

‘Wij hebben een hele rare verhouding tot ons voedsel,’ zegt Teun. Voedsel zien wij als functioneel, we willen het snel naar binnen proppen, maar we hebben er geen aandacht voor.

Eerder opstaan voor een gezonde lunch

‘Ik deed het dus zelf ook niet goed,’ antwoordt Teun op de vraag of hij het wel goed deed met zijn eigen kinderen. Inmiddels is Teun helemaal ‘wakker’ en staat hij een half uur eerder op om couscous met de dag ervoor gegrilde groentes te maken.

Teun vindt dat dit niet zou moeten hoeven. ‘De meeste mensen kunnen dit niet, de mensen met meer geld en meer tijd kunnen dit makkelijker dan de mensen met minder geld. Dit probleem is ook heel erg een armoedeprobleem. Bij armere mensen speelt dit allemaal nog erger. Armere mensen die slecht eten sterven gemiddeld zeven jaar eerder dan mensen met geld en goed eten. Dat is natuurlijk een waanzinnige statistiek.’

Kortom: neem deze taak uit handen van de mensen zelf. ‘Serveer gewoon voor iedereen een warme lunch die gezond is op school.’

Kijk de aflevering van Jinek terug

Bekijk de gehele aflevering van 8 februari 2023 hier terug op Videoland.

En bekijk hier de aflevering van Pointer over (on-)gezonde schoollunches.

Afbeelding: Screenshot uitzending Jinek van 8 februari 2023

Geef alle kinderen een gezonde schoollunch

Teun6 februari 2023Columns & verhalen

Een paar weken geleden was ik voor het televisieprogramma Pointer in Zweden. Ik bezocht er een school waar de kinderen elke middag een gezonde, warme lunch kregen aangeboden. Daar was overigens weinig bijzonders aan, want dit gebeurt op alle Zweedse scholen. In de lunchpauze kunnen de leerlingen zelf hun maaltijden opscheppen en daarnaast kiezen uit salades en fruit.

Zweedse schoollunch voor iedereen

Ook kregen de scholieren iedere week kookles. Daarin leren ze niet alleen eieren koken en brood bakken, maar ook hoe ze met geld om moeten gaan (maak een maaltijd met een bepaald budget) en wat de impact is van verschillende soorten voedsel op de gezondheid. Kennis die voor iedereen in een later leven uitermate nuttig is, misschien wel meer dan andere dingen die op de basisschool worden onderwezen.

De Zweden zijn al sinds de jaren veertig van de vorige eeuw met gezonde voeding op school bezig. Aanvankelijk bedienden ze vooral arme kinderen, maar sinds de jaren zeventig biedt elke school een lunch aan voor alle leerlingen. De samenstelling daarvan gebeurt volgens strikte richtlijnen van het Zweedse voedingscentrum, dat zich baseert op de laatste wetenschappelijke inzichten.

Uit onderzoek blijkt dat dit uitermate goede gevolgen heeft voor de schoolprestaties, de gezondheid en de latere carrière van de leerlingen. Een onderzoeker die ik sprak, zei dat elke Zweedse kroon die de overheid in dit programma steekt er uiteindelijk vier oplevert. Zou dat de betutteling-roepende neo-liberalen ervan kunnen overtuigen ook zoiets in Nederland in te voeren?

Broodtrommels vol treurig voer

In Nederland is het bar slecht geregeld. Er is namelijk niets geregeld. Onze kinderen moeten het doen met een broodtrommel. En die trommel is lang niet altijd gevuld met de gezondste dingen. Veel (witte) boterhammen met kaas, pindakaas, hagelslag en chocopasta, daarbij vaak koeken en andere snacks. Veel ouders doen er nog een stukje fruit bij, maar vaak gebeurt dat ook niet.

Onderwijzers zien veel treurig voer in de trommeltjes. Soms zelfs fastfood. Hoogopgeleide ouders denken dat ze hun kinderen goed te eten geven, maar ook dat valt vaak vies tegen. Die meegebrachte lunches moeten in een kwartiertje, soms met de tv in het klaslokaal aan, naar binnen worden geschrokt. Als vee dat even moet worden gevoerd.

Toetjes

Toen ik de Nederlandse boterhammen aan de Zweedse kinderen liet proeven, slaakten ze eerst een kreet van verrukking ‘Dit is lekker!’, maar al snel overheerste de verbazing: ‘Hoe kan het dat ze dit iedere dag eten? Dit zijn toetjes.’ Daarna ontstond een gesprek met de 12-jarigen over gezondheid, voedzaamheid en de weerslag die al die snelle suikers moesten hebben op het concentratieniveau in de klas: ‘Krijgen die Nederlandse leerlingen geen enorme dip nadat ze dit hebben gegeten?’

Ik was verbaasd over de kennis van deze jonge scholieren. Het voedingsonderwijs had zijn vruchten afgeworpen.

Gezonde schoollunch

In Nederland gaan we nu eenmalig 100 miljoen euro uitgeven om kinderen die met een lege maag in de schoolbanken zitten, eten te geven. Goed dat het gebeurt en uitermate triest dat het nodig is. Maar laten we meteen een stapje verder gaan. Geef elk kind een warme, gezonde lunch. Geef ze minstens een half uur om dat lekker rustig met elkaar op te eten. Zorg dat de overheid dit regelt, zodat de schoolleiding er niet nóg een taak bijkrijgt. Zo krijgen we blijere en gezondere leerlingen en leerkrachten.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Op open dagen van middelbare scholen word je een beetje bedot

Teun30 januari 2023Columns & verhalen

Deze weken lopen er weer veel minimensjes onzeker met hun ouders door grote gebouwen met daarin heel veel kinderen die een stuk groter zijn. Op hun eigen basisschool voelen ze zich oud en al bijna volwassen, maar hier op de middelbare krimpen ze ineen. Wat een reuzen lopen er rond! Wat een stoere jongens en meiden!

Middelbare scholen

Op de middelbare scholen worden weer open dagen gehouden. Kinderen moeten samen met hun ouders gaan kiezen waar ze vervolgonderwijs gaan genieten. In kleine gemeentes met weinig aanbod is dat waarschijnlijk redelijk overzichtelijk, maar in Amsterdam bijvoorbeeld is dat een hele heisa.

Omdat er wordt geloot, is de stress groot. Kinderen met een vmbo-b vmbo-b/k of vmbo-k moeten vier scholen op een lijst invullen, kinderen met vmbo-t of vmbo-t/havo zes en kinderen met havo, havo/ vwo of vwo-advies maar liefst twaalf! Het kan dus gebeuren dat je terechtkomt op de twaalfde school van je voorkeur. Absurd natuurlijk. Om zo’n lijst op te kunnen stellen, moet je een hele hoop scholen bezoeken.

Mijn dochter en ik

Jaren geleden trokken mijn dochter en ik van school naar school om voor haar het ideale onderwijsinstituut te vinden. We hadden een ingewikkeld schema van avonden en weekenden gemaakt, om op zo veel mogelijk plekken te kunnen gaan kijken: als we nu hier om 14:15 uur weggaan en dan heel hard fietsen, dan kunnen we waarschijnlijk net aanhaken bij de presentatie in West om 14:45 uur. Het plannen van de eredivisie is er niks bij.

Ik vond het enorm leuk. Opeens kon ik een beetje door haar ogen kijken: op deze school stonden te veel blinkende scooters voor de deur, daar hadden alle kinderen peperdure merkkleren aan, hier waren de proeflesjes leuk, daar juist stom, hier werd in de voorlichtingspraatjes alleen maar over discipline gepraat (onder ouders merkte je direct een groot verschil in waardering), daar hadden ze heel vage verhalen over projecten in plaats van lessen (ook weer een groot verschil in waardering). Hier kwamen alleen leraren aan het woord en daar ook veel, vrolijke leerlingen.

Dat laatste was trouwens voor haar (en ook voor mij, maar haar mening was veel belangrijker) een eerste essentieel criterium. Scholen die hun kinderen niet durfden te laten praten waren direct af. En dat had ze goed gezien. Ze is nog steeds tevreden met haar keuze.

Middelbare scholen concurreren met elkaar

Maar lieve ouders en kinderen die nu een middelbare school gaan bekijken: let op, want je wordt ook een beetje bedot. Zoals alles en iedereen in deze zogenaamd liberale samenleving, moeten ook scholen met elkaar concurreren. Ze moeten kinderen binnenhalen. Ook weer absurd. En daarvoor huren ze soms marketeers in, laten ze gelikte filmpjes maken voor de socials en draaien ze dus verdomd fijne open dagen in elkaar.

Scholen worden opgepoetst, graffiti wordt verwijderd, soms worden er tijdelijk gehuurde planten neergezet, de slimste en/of grappigste, meest enthousiaste leerlingen worden naar voren geschoven er worden geinige scheikundeproefjes gedaan die je al die schooljaren nooit meer terugziet. Leuk, maar wat zegt het over het echte leven op die scholen?

Probeer door die idiote marketing heen te kijken, volg proeflesjes en stel als een ware onderzoeksjournalist vragen aan leraren en kinderen over zaken die je echt belangrijk vindt. Veel plezier en succes!

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Teun bij Jinek: over de complottheorieën van vertrekkend Quest-hoofdredacteur Lyn Kuyper

Teun28 januari 2023In de media

Teun van de Keuken bij Jinek over vertrek hoofdredacteur Lyn Kuyper die gelooft in complottheorieën bij Quest

Bij Jinek reageert Teun van de Keuken op het vertrek van hoofdredacteur Lyn Kuyper van het populairwetenschappelijk tijdschrift Quest. Hoe zij überhaupt bij uitgerekend dát tijdschrift hoofdredacteur heeft kunnen woorden, is Teun een volkomen raadsel. De vertrokken hoofdredacteur geloofde namelijk in bizarre complottheorieën.

Lief praten tegen rijst

Vooral op sociale media deed Kuyper hele rare uitspraken. Ze claimde geen corona te kunnen krijgen, omdat ze koud had gedoucht. En in haar wereld heb je geen griep, je ‘doet’ aan griep. Het allergekste was nog wel haar Instagrambericht met in de hoofdrol kommen rijst. Rijst waar je lief tegen praat blijft goed; rijst die je uitscheldt daarentegen, gaat eerder beschimmelen.

Teun voelt mee met de redactie van het blad, waar eerder al veel ontslagen waren gevallen. Het lijkt allemaal wel om te lachen, maar je zal maar jaren een serieus wetenschappelijk tijdschrift maken, en dat dit dan je baas wordt.

Wetenschap

Dat uitgeverij Hearst die vrouw heeft aangenomen en de hele tijd heeft verdedigd, geeft volgens Teun aan dat ze inzetten op de totaal verkeerde koers. ‘Wetenschap is ook maar een mening,’ is een van de ergste dingen die je kunt zeggen over de wetenschap.

Bekijk de uitzending van Jinek van 27 januari 2023 hier op RTLXL.

Afbeelding: Screenshot uitzending Jinek van 27 januari 2023

Shell kan het maar beter onder ogen gaan zien: het bedrijf is niet zielig

Teun23 januari 2023Columns & verhalen

Tankspuit druppelt bezine over een wereldbol

Het was onder politici een tijdje populair om na verkiezingsnederlagen te verklaren dat ze ‘het niet goed genoeg hadden uitgelegd’. Dit kwam vooral voor onder PvdA’ers, die zich nauwelijks konden voorstellen dat er een andere visie op mens en maatschappij mogelijk was dan de hunne.

Het gevoerde beleid was uiteraard uitstekend geweest en ook de plannen die zij nog voor het volk in petto hadden, zaten verduveld goed in elkaar, maar helaas hadden ze de kiezers daarvan niet weten te overtuigen. Het volk begreep gewoon niet hoe ongelooflijk goed zij waren. Dus wat doen ze een volgende keer? Nóg beter uitleggen.

Beeldvorming

Inmiddels zijn de meeste politici hiermee gestopt. Het kwam te arrogant over. Tegenwoordig is het gebruikelijker om (heel soms) de eigen wanprestatie toe te geven, of (vaker) glashard de nederlaag te ontkennen. Dan was de uitslag óf beter dan de vorige keer óf beter dan de peilingen óf beter dan die van een concurrerende partij waarvan juist betere resultaten waren verwacht.

Laat het maar aan politici over om een verlies als overwinning te verkopen. Nog steeds gaat het dus vaak meer om de beeldvorming dan om de plannen zelf.

Shell-huiliehuilie Jeroen van der Veer

Helaas voor Jeroen van der Veer, oud-topman van Shell, heeft niemand hem op de hoogte gehouden van de nieuwste communicatietrends. In een huiliehuilie-interview met NRC klaagt hij erover dat niemand meer met het olieconcern geassocieerd wil worden. Gepensioneerde Shell-medewerkers (hijzelf?) worden niet meer gevraagd als commissaris door andere bedrijven en ministers willen niet meer met vooraanstaande medewerkers van het bedrijf gezien worden. Er heerst een ‘maatschappelijk vijandig klimaat’.

Hoe dat komt? Uiteraard niet door de activiteiten van het bedrijf. Shell lukt het gewoon niet uit te leggen hoe goed het eigenlijk is: ‘Bedrijven als Shell hebben enorme moeite om hun grote inspanningen, bijvoorbeeld voor schonere energie, goed over te brengen aan die buitenwereld. We hebben de mensen ook niet getraind, of beter geholpen, hoe je communiceert over je bedrijf.’

Koning Greenwashing

Maar wat moet er dan beter worden gecommuniceerd? Hoe het bedrijf als een van de eigenaars van de NAM verantwoordelijk was voor de aardbevingen in Groningen en nooit erg toeschietelijk is geweest in het oplossen van de problemen en de steun aan de slachtoffers? Dat Shell verantwoordelijk is voor een enorme olieramp in de Nigerdelta? Dat het bedrijf een enorme bijdrage levert aan de CO2-uitstoot en dat het de klimaatimpact van fossiele brandstoffen al in de jaren tachtig kende, maar onder het tapijt veegde? Dat het bedrijf Koning Greenwashing is, dat geregeld op de vingers wordt getikt voor reclames waarin het zich veel te milieuvriendelijk voordoet? Dat de Reclame Code Commissie de reclames waarin het bedrijf claimde CO2-neutraal te zijn, misleidend vond?

Stop met klagen, Shell

Het probleem is niet, zoals Van der Veer zegt, dat Shell duurzaam is en mensen daar niet van kan overtuigen, maar het omgekeerde: het bedrijf is juist niet duurzaam, maar wil ons ervan overtuigen dat wel te zijn. Gelukkig trappen mensen daar niet meer in.

Voor de oud-topman en de mensen die nu het bedrijf leiden, zit er niets anders op dan de eigen impopulariteit onder ogen te zien, gemaakte fouten te erkennen, schade te herstellen, slachtoffers te compenseren en nederig te werken aan een nieuwe, schonere toekomst. En te stoppen met klagen.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

De Nutri-Score voor gezonde voeding wordt net zo’n sof als het vinkje

Teun16 januari 2023Columns & verhalen

Het is altijd gehannes met die voedselkeuzelogo’s. Jaren geleden hadden we het Vinkje, waarbij producten die een verantwoorder keuze zouden zijn, een groen ‘Ik Kies bewust’- logo kregen. Het systeem was onduidelijk en leidde niet tot gezondere keuzes. Want welke producten kregen het bewijs van goed gedrag? Aubergines en kiwi’s niet, maar sommige diepvriespizza’s en taarten wel.

Nutri-Score

Alleen bedrijven die ervoor betaalden, mochten meedingen naar het vinkje. Unilever trok daarvoor graag de portemonnee, maar voor een kleine fruitteler was het te prijzig. En dan die taart. Het Vinkje gaf zijn goedkeuring niet aan producten die gezond waren, maar aan producten die gezonder waren binnen hun categorie. Een taart met net wat minder zout of suiker dan die van de concurrent werd zo de bewuste keuze. Het systeem maakte ‘healthwashing’ (doen of product gezond is) mogelijk en werd afgevoerd.

Nu lijkt de geschiedenis zich te herhalen met het Nutri-Scorelogo. Met dit logo kan de consument in één oogopslag zien of een product gezond, ongezond of iets daartussenin is. Een groene A is supergezond, een rode E heel slecht. Die score wordt via een ingewikkeld algoritme berekend, maar het komt erop neer dat gezonde ingrediënten punten krijgen en ongezonde strafpunten. Na wat optellen en aftrekken krijg je dan een score.

Healthwashing ligt op de loer

Nu blijkt dat lang niet altijd het gewenste resultaat op te leveren. Producten die door het Voedingscentrum worden aanbevolen, krijgen opeens een lage score en voedsel dat buiten de schijf van vijf valt kan opeens een A krijgen. Ook hier ligt healthwashing op de loer. Als een producent het algoritme begrijpt, kan hij zijn receptuur zo veranderen dat hij een hogere score krijgt. Bijvoorbeeld door (voor het product overbodige) vitamines en vezels toe te voegen. Een groene A verkoopt toch beter dan een oranje C.

Vooraanstaande voedingswetenschappers hebben nu in een brief aan de staatssecretaris gevraagd te wachten met het invoeren van de Nutri-Score totdat die aansluit bij de aanbevelingen van de Gezondheidsraad: de overheid kan niet aan de ene kant de schijf van vijf propageren en tegelijkertijd toestaan dat producten die daarop staan een lage score krijgen en producten die daarbuiten vallen een hoge: ‘Zo kan Nutri-Score leiden tot minder gezond voedingsgedrag en wantrouwen in voedselvoorlichting.’

Ook het sleutelen aan recepten om een hogere score te halen bevalt hen niet. Een voorbeeld: ‘chocolade balletjes’ zijn van een Nutri-Score C naar een Nutri-Score A gegaan, terwijl dit ontbijtproduct door de hoeveelheid suiker en zout niet in de Schijf van Vijf past. ‘Dit soort ‘productverbetering’ kan ongewenst de mismatch tussen groene Nutri-Scores en de Schijf van Vijf vergroten.’

De Nutri-Score kan weg

Het probleem met voedsellogo’s als deze is dat ze het huidige systeem van grote voedselbedrijven die ultrabewerkt voedsel maken in stand houden. Juist zij hebben de kennis en de techniek in huis om hun waar zo aan te passen, dat ze goed uit de test komen. Dat lost niks op, we moeten af van die rommel!

Nu is maar 20 procent van het voedsel in de supermarkt gezond. Laten we zorgen dat dat 80 procent wordt: groente, fruit, granen, vis, vlees, allemaal onbewerkt. Laten we kooklessen en voedselonderwijs gaan geven op school. Laten we de macht over ons voedsel en onze gezondheid terugpakken van de industrie. De Nutri-Score kan weg.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Mens, ga koken!

Teun9 januari 2023Columns & verhalen

Gezonde groenten en bonen om lekker mee te koken, zoals ui, knoflook, kikkererwten, knolselderij en winterpenen

Goede voornemens zijn levensgevaarlijk. Althans, voor mij. Omdat ik in december heel zeker wist dat ik in januari mijn leven zou gaan beteren, heb ik mij in de donkere feestmaand helemaal ongans gevreten. Kilo’s rotzooi gingen erin.

Engelse Kerst

Met Kerst waren we bij mijn zwager in Engeland. Hij was de perfecte gastheer. Croissants en crumpets bij het ontbijt en de rest van de dag volop shortbread en chocola in de aanbieding. Overal stonden schalen snoep die ik niet kon weerstaan. Rond een uur of vier werden de eerste biertjes opengetrokken. We dronken niet op een lege maag, dus er kwamen nootjes bij en chips. Later in de avond werden de wijnen ontkurkt. Allemaal heerlijk.

De zwager maakte waanzinnige maaltijden, waarin elke dag een ander ongelukkig dier de hoofdrol speelde, van lam tot varken of koe. Thuis kook ik altijd vegetarisch, maar dit was een waar carnivorenfestijn. Na een week die ik in deze heerlijke nevel had doorgebracht, voelde ik me vol en ongezond.

Obesogene samenleving

Veel mensen willen in januari gezonder gaan leven en misschien een paar kilo kwijtraken. Dat is verdomde moeilijk. De week bij mijn zwager laat niet alleen zien dat hij een lieve gulle man is, maar ook hoe belangrijk de omgeving is voor gezond (eet-)gedrag. We leven, zoals ik vaker heb gezegd en waar voedingswetenschapper Jaap Seidell geregeld aandacht voor vraagt, in een obesogene samenleving: een samenleving die ons dik maakt.

Overal is lekker, ongezond, goedkoop, vet, zout en zoet voedsel te koop. In winkelstraten, stationshallen en bij bezinepompen is het aanbod aan rommelvoer overweldigend. Op al die plekken is meer ongezond dan gezond voedsel te koop en de ongezonde waar is vaak nog goedkoper ook.

Als je een kopje koffie bij de kiosk of pomp haalt, word je steevast gevraagd ‘of je daar iets lekker bij wilt’. Nu zijn er mensen met een ijzeren wil, maar de meeste mensen zijn zwak. Misschien om 12 uur ’s middags nog niet, maar om half zes, na een lange werkdag wel. Dan gaan ze opeens voor de bijl en nemen ze die koek die ze eigenlijk niet wilden.

Betutteling? Hou toch op!

De vrije wil stelt weinig voor. Als we allemaal gezonder willen worden (de helft van de Nederlanders heeft overgewicht), dan moeten we dat overaanbod aan rommel aanpakken, onze straten gezonder maken en groente en fruit goedkoper. Betutteling? Hou toch op! We worden nu door uitgekiende marketeers betutteld om rotzooi te kopen. Laten we terugbetuttelen!

Als individu is het moeilijk gezond te worden. Maar er zijn wel een paar trucs. Probeer je zoveel mogelijk aan die obesogene samenleving te onttrekken. Neem zelf koffie of thee mee in een thermosfles en maak je eigen lunch. Dan hoef je die hele kiosk niet in.

Ga koken!

En ga koken, met echte uien, paprika’s, wortels, bonen, aubergines en courgettes. Af en toe een stukje vis (als je geen vegetariër bent) en het liefst volkoren granen. Niks geen pakjes en zakjes en kant- en klare sauzen. Die zijn vaak ultrabewerkt, zitten vol met vetten, suiker en zout en zorgen ervoor dat je minder snel verzadigd raakt en dus meer eet. Als je zelf kookt, weet je wat je eet. En o ja, als je alcohol drinkt kun je alle voornemens direct vergeten.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Teuns podcast Etenstijd!

Luister ook naar Teuns podcast Etenstijd! over eten en koken. Driemaal per week praten Teun en Yvette van Boven over koken en keukenapparatuur en wisselen ze de beste kooktips uit.

Hierom stop ik met de Keuringsdienst van Waarde

Teun2 januari 2023Columns & verhalen

In mijn leven ben ik zelden uit mijn comfortzone gestapt. Waarom zou ik? Het is daar prettig, geborgen en makkelijk. Dat is toch beter dan onvoorspelbaar en spannend? Ik heb nooit van spanning gehouden. Achtbaan? Mij niet gezien. Hard rijden? Ettelijke keren heb ik chauffeurs gevraagd gas terug te nemen. Toch begin ik nu geheel tegen mijn aard een onzeker avontuur. Eng, maar ik voel dat het moet.

Keuringsdienst van Waarde

De afgelopen twintig jaar heb ik een van de mooiste televisieprogramma’s van Nederland gepresenteerd: Keuringsdienst van Waarde. Honderden malen stapte ik ’s ochtends in de auto bij een redacteur of cameraman, op weg naar een fabriek. We haalden koffie bij de pomp en we bespraken het interview dat ik zou gaan houden. Bij het bedrijf dronken we nog een koffie, vaak van bedenkelijk niveau, met de fabrieksdelegatie. Meestal een man of zes, waarvan minstens drie van de afdeling communicatie.

Daarna kon het feest beginnen. Uren liep ik langs lawaaiige stampende, sissende en zuigende machines achter de directeur of een aangewezen vrijwilliger aan, die mij het productieproces probeerde uit te leggen. Tijdens het gesprek werd ik soms afgeleid door de vijf collega’s van de kennismakingskoffie die ook meeliepen en tegen de instructies in soms niet achter de camera bleven maar door het shot liepen.

Speldenprikjes

Zo’n interview was een spel van aantrekken en afstoten tussen mij en de fabrieksmensen. Rustig beginnen. Laat ze eerst alles vertellen over het eigen product. Als ze iets raars zeggen, verbaasd reageren, soms alleen door een wenkbrauw op te trekken. Toon vooral interesse en onthoud alles voor later.

Naarmate het gesprek langer duurt, volgen er meer speldenprikjes: ‘Dus dít is duurzaam?’ ‘En dít ook?’ Op een gegeven moment vinden ze het niet leuk meer. Ze voelen nattigheid. Dan is het tijd voor het kleffe handje op de schouder. Hou ze binnenboord. Nu een half uur geen enkele kritische vraag, alleen enthousiasme! Daarna weer speldenprikjes en helemaal aan het eind, als iedereen inmiddels doodop is eventueel nog een genadeklap.

Eindeloos aantrekken en afstoten. Dit spel heb ik duizendmaal gespeeld. Met gemak en plezier zou ik er eeuwig mee kunnen doorgaan.

Meer van Dit

Maar wil ik wel alles hetzelfde tot de dood erop volgt? Het ultieme comfort? Ik heb heel veel plezier gehad met collega’s die mijn vrienden zijn geworden. Maar ik heb nog meer te doen voor ik officieel stokoud ben. Ik wil meer tijd vrij maken voor Meer van Dit, het podcastbedrijf dat ik samen met Guusje de Vries en Gijs Groenteman heb opgericht en dat inmiddels heel goed loopt.

Ik wil boeken en kookboeken schrijven en nieuwe korte televisieseries of documentaires maken over zaken die ik echt belangrijk vind.

Weg bij Keuringsdienst van Waarde en Pointer

Als ik nu ’s avonds na het draaien weer uit die auto stap, heb ik vaak geen energie meer om daar goed over na te denken. Daarom stap ik uit mijn comfortzone en stop ik met de langlopende programmaseries Keuringsdienst van Waarde en Pointer, om mijn agenda en mijn hoofd leeg te maken. Gelukkig weet ik dat ze me daar makkelijk kunnen missen. Die programma’s en de andere presentatoren zijn steengoed.

Ik dank de KRO-NCRV voor de fijne samenwerking en begin met een beetje pijn, veel angst, maar ook ontzettend veel goede zin aan een ongewisse toekomst. Gelukkig Nieuwjaar allemaal!

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Als arrogante machtspartij is D66 de nieuwe PvdA

Teun19 december 2022Columns & verhalen

Een appel in de vorm van een hoofd met een grijns en een zwarte zonnebril

Zouden we ooit afkomen van bestuurders en politici die altijd alleen maar hun eigen verhaal afdraaien, nooit luisteren en zich nooit laten overtuigen door de argumenten van een ander? Die als ze verkiezingen verliezen als enige argument kunnen aandragen dat ze ‘het niet goed genoeg hebben uitgelegd’?

Arrogante machtspartij D66

Die mensen zijn de pest voor de politiek en de democratie. Ooit had de PvdA het patent op deze houding, toen ze nog groot en machtig was en overal in het land wethouders leverde. Inmiddels is de partij noodgedwongen een toontje lager gaan zingen en lijkt ze weer een beetje te begrijpen waar het om draait in de sociaal-democratie.

Maar de vacante post van arrogante machtspartij is moeiteloos ingenomen door D66. Voor carrièretijgers is deze partij nu de ideale baantjesmachine. Als prominent lid kun je zonder de juiste papieren toch op heel leuke posities terechtkomen.

Shula Rijxman

Een goed voorbeeld is Shula Rijxman. Ze was jarenlang voorzitter van de NPO en kreeg een half jaar geleden opeens een ongelooflijk belangrijke wethouderspost in Amsterdam. Ze gaat onder andere over de zorg en de publieke gezondheid. Hoe kan dat? Heeft ze zich ooit met deze zaken beziggehouden? Heeft ze er affiniteit mee? Verstand van?

Als we op haar eerste debatten in de raad moeten afgaan, is het antwoord op al die vragen nee. Toch snapt Rijxman wel waarom ze is gevraagd, zegt ze in Het Parool: ‘Ik kom van buiten naar binnen, daarom wilde D66 mij. Ze wilden een zware bestuurder, nieuw bloed.’ Ze is niet de enige. Dit gaat al jaren zo. Talloze grijze mannen zijn zo van topfunctie naar topfunctie gehopt. Het tegendeel van vers bloed.

Voedselkloof

Vorige week nam Rijxman deel aan een debat over de voedselkloof dat ik leidde: mensen die in armoede leven, eten vaak minder gezond dan mensen met geld. Groente en fruit zijn nu eenmaal duurder dan diepvriespizza’s. Hierdoor is de kans groter dat ze allerlei ziektes oplopen en uiteindelijk zeven jaar eerder sterven dan mensen met geld. Dat is dieptriest en oneerlijk. Hoe help je deze mensen?

Registratie van het debat in De Balie op 12 december 2023. De Koplopers: De voedselkloof moet dicht.

Naast Rijxman zaten de geweldige Dalila Sayd en Chris Koenen aan tafel. Zij hadden de armoede aan den lijve ondervonden en hadden duidelijke ideeën over hoe deze problemen moesten worden aangepakt: niet door van bovenaf havermelkdrinkende hulpverleners op de mensen af te sturen om ze te vertellen dat ze broccoli moeten eten, maar door ze te laten praten met ervaringsdeskundigen die de problemen snappen en ze te vragen wat zij nodig hebben. Mét de burgers hun problemen oplossen, niet voor de burgers.

Rijxman snapte het niet

Maar het voedselprobleem kan niet echt worden opgelost zolang er armoede bestaat. Er moet bestaanszekerheid en gelijkwaardigheid worden gecreëerd, stelden de twee vrouwen. Rijxman snapte het niet, zei ‘dat we ook geen communisme willen’ en begon op te sommen welk fantastisch beleid en wat voor regelingen er allemaal al bestonden. Dalila en Chris raakten duidelijk gefrustreerd. Waarom nam de wethouder niet een paar minuten de moeite te luisteren in plaats van te zenden?

Aan het eind van het debat bood een man uit het publiek Rijxman aan gewoon een keer ‘gezellig’ een kopje koffie te drinken. Dan zou hij haar zijn buurt laten zien. De wethouder stemde toe. Toen we klaar waren, glipte ze zonder nog iemand te groeten het pand uit. Gewone mensen zijn maar lastig voor een bestuurder.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Afbeelding: David via Pixabay

Page 7 of 60
←
1
...
6
7
8
...
60
→