Hoe komen we uit de shit?

TeunColumns & verhalen

Een kruiwagen staat naast een hele hoge hoop stro met mest

Vanaf deze plek feliciteer ik Caroline van der Plas en de BBB met de monsterzege in de Provinciale Statenverkiezingen. Heel knap. De boeren en de burgers voelden zich niet gehoord en nu is hun geluid zo oorverdovend dat niemand in Den Haag ze nog kan negeren.

BBB moet water bij de wijn doen

Maar wat nu? De triple B’s kunnen wel allerlei eisen gaan stellen, maar ze hebben nog altijd met wetten te maken waar ook zij zich aan moeten houden. Bovendien hebben ze niet de absolute meerderheid in het provinciale, laat staan het landsbestuur. Er moet dus water bij de wijn. Mijn voorspelling: de stikstofmaatregelen gaan uiteindelijk toch genomen worden, maar het gaat allemaal langer duren en meer kosten, omdat de uitkoopbedragen zullen worden opgedreven.

Maar nu even los van de dagkoersen: hoe gaan we de shit oplossen? Hoe schudden we in dit land het chagrijn van ons af (ook de BBB-stemmers die nu vrolijk hun vlaggen weer hebben teruggedraaid, zullen op een gegeven moment ontgoocheld raken) en doen we samen blijmoedig wat nodig is? Hoe komen we weer bij elkaar?

Preken voor een andere parochie

Als ik een column heb geschreven, krijg ik meestal twee soorten reacties. De ene: ‘Wat een onzin, ik ben het totaal niet met je eens’; de ander: ‘Spijker. Kop! Precies wat ik ook vind.’ We zijn helemaal niet zo ruimdenkend als we denken en willen vooral bevestigd worden in wat we al vinden. Begrijpelijk, maar zo komen we geen steek verder.

Het zou fijn zijn als onze preek soms een andere parochie zou bereiken en wij eens aandachtig konden luisteren naar een dominee van een andere denominatie. Maar hoe?

Pappen en nathouden

Het helpt niet als je jarenlang met een premier zit die als voornaamste doel heeft om premier te blijven. Die (sorry, maar dit moet tot in den treure herhaald worden omdat het relevant is) het slecht vindt om een visie te hebben, die niet de problemen zelf wil aanpakken, maar vooral het beeld van die problemen. Die het meer gaat om zijn reputatie, dan om de issues zelf.

Met pappen en nathouden kun je kennelijk heeeeel lang een land regeren, maar op een gegeven moment worden de mensen het zat. En dat moment was zeker een jaar geleden al.

Een mooiere toekomst

Als je wel een visie hebt, dan kun je echt iets bereiken. Dan zeg je bijvoorbeeld dat je een land wilt zijn met een gezonde natuur, waarin boeren op een prettige manier een goed inkomen kunnen verdienen. Dan zeg je dat je wereldleider op het gebied van duurzame energie wilt worden. Dat Nederland mooier, schoner en sterker wordt. Daar probeer je iedereen enthousiast voor te maken. Daarover praat je met boeren, ondernemers en natuurorganisaties.

Je maakt geen kaartjes, je roept niet dat de helft van het vee weg moet, maar je werkt toe naar een mooiere toekomst. Een beetje dialectiek à la Lubbers kan daarbij helpen, die graag linkse dingen deed met rechtse ministers en andersom. De succesvolste milieuministers uit de geschiedenis waren de VVD’ers Ed Nijpels en Pieter Winsemius. Die wisten wat ze wilden bereiken en hoe ze mensen daarvoor konden enthousiasmeren.

Geef ons een premier met visie en de overtuigingskracht om ons erin mee te nemen. Weg met het chagrijn!

Afbeelding: Manfred Antranias Zimmer via Pixabay

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Deel dit bericht

Zolang het ware probleem van Hilversum niet wordt opgelost, blijft het rotten

TeunColumns & verhalen

De situatie bij de NPO is nog ernstiger dan ik dacht. De verhalen over de misstanden bij de sportredactie en eerder bij DWDD zijn verschrikkelijk en ontluisterend, maar wat zich daaronder (of liever daarboven) afspeelt, is misschien nog wel ernstiger.

Maarten Nooter schuift slim de verantwoordelijkheid af

Vlak voordat het Volkskrant-verhaal over de sportredactie naar buiten kwam, liet de NOS zelf al, na intern onderzoek, weten dat de hoofdredactie na jarenlang grensoverschrijdend gedrag zou opstappen. Voortvarend, dacht ik, goed.

De hoofdverantwoordelijke is Maarten Nooter, bijna twintig jaar hoofdredacteur van een redactie waar gesar, seksueel grensoverschrijdend gedrag en discriminatie tot de bedrijfscultuur hoorde. Uit het onderzoek blijkt dat hij signalen van deze misstanden geregeld heeft genegeerd. Voelt Nooter, die kennelijk opstapt, zich verantwoordelijk? Ja en nee: ‘Ik realiseer me ook dat ik er al heel lang zit, en dat geldt niet alleen voor mij. Ik moet ook bij mezelf te rade gaan. Maar het moet niet over mij gaan. Het gaat over de club, het gaat over de cultuur.’

Slim. Meteen de verantwoordelijkheid afschuiven. Delen, breder maken: ‘niet alleen ik’, ‘de cultuur’, ‘de club’. Maar wie was er verantwoordelijk voor de cultuur en de club? Jij toch zeker, Maarten? En daarom stap je toch ook op?

‘De continuïteit van de sportverslaggeving’

Zo heet wordt die soep nu ook weer niet gegeten. Nooter: ‘Zodra helder is hoe de omslag het beste gemaakt kan worden, hoort daar ook nieuw leiderschap bij en daar maken wij als hoofdredactie ruimte voor. Niet per direct, want de continuïteit van de sportverslaggeving dient gegarandeerd te blijven.’ Dus de leiding stapt helemaal niet op? Of in ieder geval pas op termijn? De omslag van de verrotte cultuur (waarvoor Nooter verantwoordelijk was) naar een betere cultuur moet eerst nog onder Nooters leiding worden ingezet?

Mijn hemel. Wanneer gaat de leiding dan weg? NOS-directeur Gerard Timmer: ‘Daar komen we over een maand of twee op terug.’ Het zou zo maar kunnen dat Nooter zijn pensioen haalt voor zijn vertrek.

Baasjes als Nooter, Timmer en Klein

Dit halsstarrig blijven zitten, dit geen verantwoordelijkheid nemen, is de ware ziekte van de publieke omroep. Baasjes als Nooter, Timmer (ook nog BNNVara-baas tijdens de DWDD-misstanden) en opperbaas Frans Klein hebben alle trucs om voor altijd aan de macht te blijven uit het overlevingshandboek van premier Rutte overgenomen: verantwoordelijkheid afschuiven, excuses aanbieden (Gerard Timmer: ’Deze ervaringen raken ons. Het zijn voorbeelden van omgangsvormen die niet passen bij wie we willen zijn en waar de NOS voor staat. Het zijn ervaringen die we willen erkennen en waar we excuses voor maken’), onderzoeken instellen en eindeloos de conclusies van rapporten afwachten.

En uiteraard als onmisbare halfgoden aanblijven om ‘de continuïteit te garanderen’. De tijd het werk laten doen. Uitstellen, tijdrekken, afwachten.

Frans Klein

In Hilversum heerst nu een machtsvacuüm. Terwijl Frans Klein tijdelijk zijn werk heeft neergelegd vanwege het onderzoek naar de DWDD-misstanden, houdt iedereen er rekening mee dat hij op een dag zomaar weer zijn troon bestijgt. En dus blijven veel omroepmedewerkers en programmamakers in zijn geest opereren. Want áls hij terugkomt, dan moet je er niet opeens slecht bij hem op staan.

De misstanden bij de programma’s zijn heel erg, maar dit is de ware angstcultuur van Hilversum. Baasjes die nergens verantwoordelijkheid voor nemen en eeuwig blijven zitten met te veel macht. Zolang dit zo is, blijft het rotten. Hilversum, ruim je rotzooi op.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant.

Deel dit bericht

Bij Jinek: Over zielige apen die kokosnoten moeten plukken

TeunIn de media

Teun van de Keuken bij Jinek over apenarbeid in de kokosnootindustrie in Thailand

In Thailand worden apen op vreselijke wijze gedwongen om kokosnoten te plukken voor de kokosmelk die wij eten. Hello Fresh stopt daarom, na aandringen van dierenrechtenorganistatie PETA, geen Thaise kokosmelk meer in hun maaltijdboxen.

Apen die kokosnoten plukken

Teun vertelt dat de noten in de lagere bomen kunnen worden geoogst door mensen met stokken. Maar voor de hogere noten zijn apen nodig. Van dit werk worden de makaken agressief en gek. Met de Keuringsdienst van Waarde maakte Teun er eerder eens een ontluisterende uitzending over.

Kun je op het label van een blik kokosmelk eigenlijk zien of er apen zijn gebruikt bij de oogst? Dat blijkt helaas ondoenlijk. Teun laat een blikje zien, met erop het logo: ‘no monkey business’. Maar dat zegt weinig. ‘Mensen plakken ook gewoon zelf dingen erop, en dan denk je als argeloze consument: oh, dat is goed, maar dat zegt eigenlijk niks.’ Er zitten ook zoveel schakels tussen de fabriek en het plukken van de kokosnoten, dat ze in de fabriek eigenlijk niet meer weten waar die kokosnoot oorspronkelijk vandaan komt.

De inzet van apen zie je voornamelijk in Thailand; daar gaan ze nu wel langzaam over op lagere bomen waarbij geen apen meer nodig zijn om de noten te oogsten.

Maar varkens zijn ook ontzettend intelligent

Na een campagne van dierenrechtenorganisatie PETA is Hello Fresh gestopt met Thaise kokosmelk. Op zich vindt Teun het een goede beslissing, maar hij vraagt zich af of dit betekent dat Hello Fresh ook door de rest van hun assortiment is gegaan.

‘Want wij vinden dit natuurlijk verschrikkelijk, en we vinden het ook heel erg lieve dieren, intelligente dieren. Maar bijvoorbeeld varkens zijn ook ontzettend intelligente dieren. Je moet ze maar eens in de ogen kijken, daar krijg je menselijke gevoelens bij.’ Teun bespeurt wat selectieve verontwaardiging.

Kijk de aflevering van Jinek terug

Ook te gast om te spreken over apenarbeid is Iris de Winter, directeur van het Apenheul Natuurbehoudfonds. Bekijk de gehele aflevering van 8 maart 2023 hier terug op Videoland.

En lees hier de column die Teun eerder schreef over apenarbeid in de kokosnotenindustrie: Houden we meer van dieren dan van onze medemens?

Afbeelding: Screenshot uitzending Jinek van 8 maart 2023

Waarom moet het altijd gezellig blijven?

TeunColumns & verhalen

Het moet vooral gezellig blijven, het woord smile in houten blokjes en erbij een lachend gezicht op een blokje

In Op1, het talkshowvlaggeschip van de publieke omroep, het journalistieke paradepaardje van de NPO, werd teruggeblikt op drie jaar corona. Aan tafel Xander Koolman (gezondheidseconoom), Ginny Mooy (antropoloog) en Diederik Gommers (Diederik Gommers). Het gesprek kabbelde zoals dat gaat bij dit soort talkshows.

Plots liet Ginny Mooy een bommetje ontploffen

Gommers was blij dat we het allemaal samen hadden gedaan, de antropoloog verweet Rutte slecht leiderschap en de econoom zei dat dit soort crises doorgaans in een V-vorm verlopen. Plots liet Mooy een bommetje ontploffen. Want, vroeg zij zich af, hebben we wel echt van deze crisis geleerd? Wat nu als we een massale uitbraak krijgen van vogelgriep en hier uiteindelijk kinderen aan gaan overlijden? Zijn we daarop voorbereid?

Uitstekende vragen. Eerder heb ik al geschreven dat ons dichtbevolkte land met zo’n 100 miljoen kippen de ideale plek zou zijn voor zo’n ramp. Juist corona zou een aansporing moeten zijn om ons af te vragen of we hier wel zoveel dieren zouden moeten houden. Zoönosen, infecties die van dieren op mensen kunnen worden overgedragen, kunnen enorme rampen veroorzaken. Ginny Mooy besloot haar betoog met de woorden: ‘We moeten het hierover hebben.’

Zijn we klaar voor een volgende pandemie?

Als gespreksleider zou ik daar dolblij mee zijn. Eindelijk een interessant en fundamenteel debat met relevante sprekers. Zijn we klaar voor een volgende pandemie? Welke keuzes maken we dan? Kortom: ‘We moeten het hierover hebben.’

Presentator Giovanca Ostiana dacht er anders over. Ze schudde met haar hoofd, strekte haar armen uit om de boel af te kappen en zei: ‘We gaan dat niet doen. Zullen we dat met elkaar afspreken? We gaan dat niet doen. Er is nog veel te leren. Zo meteen het recept voor het perfecte songfestivalliedje.’ Helemaal Don’t Look Up dus. De rest van het gezelschap lachte gegeneerd.

Talkshows zijn entertainment geworden

Journalistieke overwegingen komen ook bij de NPO helaas lang niet meer altijd op één. Talkshows zijn entertainment geworden, die gemakkelijk verteerbaar moeten zijn en vooral gezellig. Niet over dode kinderen praten! De situatie deed denken aan een familie-etentje waar iemand een pijnlijk onderwerp aansnijdt. Een andere gast aan tafel kan het niet aan en zegt: ‘Echt lekkere puree, hoe maak je die?’ Laat nooit iemand de sfeer verpesten door iets wezenlijks te zeggen.

Toen ik het fragment van het coronadebat wilde terugkijken, kreeg ik eerst een spotje te zien van Sire, u weet wel, die organisatie van reclamemakers die ook nog een potje heeft voor moralistische boodschappen. We zien getekende poppetjes discussiëren over het klimaat. Het gaat er heftig aan toe. Uiteindelijk verschijnt de boodschap in beeld: ‘Heb je nu een discussie gewonnen of een vriend verloren? Verlies elkaar niet.’ Ook hier weer de boodschap: laten we het gezellig houden.

We hebben veel meer ongezelligheid nodig

Dat klinkt sympathiek, maar is vooral extreem conservatief. Want wie profiteert er het meest van die gezelligheid? De heersende klasse, de mensen voor wie het leven precies goed is zoals het nu is. Die willen niet vermoeid worden met gezeur over armoede, discriminatie, het klimaat of de veestapel. Die gesprekken zijn moeilijk en zouden de positie van degenen die het goed hebben kunnen aantasten. Dus wat doe je? Je zegt dat je het er gewoon niet over gaat hebben en verwijt critici niet gezellig mee te doen.

Als we zaken willen veranderen, dan hebben we veel meer ongezelligheid nodig.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Deel dit bericht

De kloof tussen stad en platteland is de valse romantiek over het boerenleven

TeunColumns & verhalen

Er schijnt een kloof te bestaan tussen stad en platteland. Enige tijd terug hoorde ik hierover een merkwaardig gesprek op de radio tussen een wetenschapper die het had onderzocht en een politicus. De wetenschapper kon aan de hand van zijn onderzoeksresultaten aantonen dat het met die kloof wel meeviel.

Einde debat, zou je zeggen, maar daar was de politicus het niet mee eens. Bij elk onderzocht cijfer zei ze: ‘ja maar toch’. Het gesprek was typerend voor heel veel in ons land: de opstelling van politici, de waardering van wetenschap en de stand van het debat. Je leerde er niks van en tegelijkertijd heel veel.

Te romantisch beeld van het platteland

Nu zou ik de geleerde van de radio moeten volgen en er verder het zwijgen toe doen, maar ik wil toch een piepklein kloofje aanwijzen dat niet in het onderzoek is meegenomen: veel stadse lui hebben een te romantisch beeld van het platteland. Ze geloven misschien nog net dat God Jorwerd heeft verlaten, maar het wil er niet in dat ook Ot en Sien van het erf zijn vertrokken.

Als je aan het platteland denkt, denk je aan de plaatjes op eierdozen. Een kerktoren, een paar koeien in de wei en een handvol kippen die vrolijk rondscharrelen. Net buiten het kader van de eierdoos wentelen een paar knorrende varkens zich met kwispelende krulstaarten vrolijk door de modder.

En je denkt aan Boer zoekt vrouw, waar de boer elke dag voor dag en dauw opstaat om te zorgen voor zijn dieren. Altijd maar voeren, altijd maar melken, altijd maar stallen uitmesten. Af en toe wordt er een kalfje geboren. Maar waar vinden deze goudeerlijke noeste werkers de liefde? Bij Yvon Jaspers natuurlijk, die al tientallen stugge akkerbouwers en veehouders aan een vaste relatie heeft geholpen. Inmiddels zijn er al negentig BZV-baby’s geboren.

Yvon Jaspers ís de kloof

Yvon was zelf ooit een stadsmens, maar ze vertrok uit Amsterdam omdat ze van haar kinderen geen Amsterdammertjes wilden maken. Als ze hen naar school bracht ‘had ze de hele wereld al gezien’, zei ze in een interview in Flair: ‘We zagen alle Turkse, Afghaanse, Marokkaanse en andere buitenlandse winkeliers hun waren buiten zetten. Dan fietsten we door het park en daar werd óf iets afgebroken óf iets opgezet.’

Nu leeft ze in een dorp in ‘een sfeer van warme appeltaart en groentesoep. Het kleine wereldje.’ Precies deze valse tegenstelling, dit romantische beeld is mijn kleine kloofje. Yvon Jaspers ís de kloof.

Landbouw is miljardenbusiness

Terwijl landbouw allang niet meer gezellig en romantisch is. Het is een miljardenbusiness waarin door schaalvergroting met heel veel dieren geld moet worden verdiend. Varkensboeren zijn aannemers. Ze gooien ergens een gigantische dichte stal neer, proppen er tienduizenden varkens in, berekenen hoe veel voer ze erin moeten pompen en wanneer de beesten rijp voor de slacht zijn. Lopendebandwerk. Kippenstallen? Net zoiets. Bent u weleens in zo’n ruimte geweest? Ik wel. Niks romantisch aan.

In de gemeente Venray wonen 40 duizend mensen, 650 duizend varkens en 4,2 miljoen kippen. Wat dacht u dat zoiets met de luchtkwaliteit doet? Dankzij ons vee (100 miljoen kippen!) zijn wij de grootste poepproducent van de wereld.

Op het platteland weet heus iedereen wel hoe de vee-industrie eruit ziet. Alleen stadsmensen blijven geloven in romantische beelden die de marketing ons voorschotelt. Dát is de kloof.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Deel dit bericht

Heineken maakt enorm veel winst in moeilijke tijden en toch doet de baas alsof hij zielig is

TeunColumns & verhalen

Flesje bier van Heineken staat allenig voor een Amsterdams raam

Kent u Dolf van den Brink? Nee? Dat is gek, want hij is maar mooi de baas van Heineken. Hij werd laatst door deze krant geïnterviewd. De bierbrouwer lacht ons zelfverzekerd toe vanaf de pagina in de krant, maar is toch niet gelukkig. Vreemd, want zijn bedrijf heeft het afgelopen jaar enorm veel winst gemaakt. Daar leven topbestuurders voor: hoge omzet, veel winst en tevreden aandeelhouders. Als je daarvoor zorgt, dan komt de bonus vanzelf. Kat in het bakkie en goed gedaan jochie!

Duur Heinekenbier

Je zou verwachten dat zo’n Van den Brink hoog zou opgeven over zijn prestaties. Hij had nota bene een slim trucje toegepast om zulke goede cijfers te behalen. Natuurlijk had hij bezuinigd en een paar merken verkocht, maar het geniale was vooral dat hij ook de prijzen van zijn bier had verhoogd. Net op een moment dat door de oorlog in Oekraïne en de inflatie alles toch al duurder werd, zodat het aanvankelijk helemaal niet opviel.

Maar nu blijken de winsten zo groot, dat het erop lijkt dat de brouwer niet alleen zijn hogere kosten compenseerde, maar ook zorgde voor wat extra geld in het bedrijfslaatje. Misschien niet sympathiek ten opzichte van consumenten die hun boodschappen niet kunnen betalen en kroegbazen die al kromliggen door de hoge energieprijzen, maar wel goed voor Heineken. Slim gespeeld!

Wees trots, Dolf van den Brink!

Maar daar is onze Dolf het niet mee eens. Hij is zo ontzettend bescheiden dat hij met een volstrekt onnavolgbaar betoog komt om zijn fantastische jaarcijfers te bagatelliseren: ‘We hebben inderdaad mooie cijfers ten opzichte van 2021, maar toen speelde corona nog. Je moet dus vergelijken met 2019, het laatste jaar vóór de pandemie.’

Het betoog gaat nog even door en eindigt in: ‘Dus onze marges staan onder druk, al maakten we wereldwijd iets meer winst dan in 2019.’ Dus de winsten zijn zowel vergeleken met de coronaperiode als met de periode ervoor gestegen. Onder andere dankzij de prijsstijgingen. Dat kun je ontkennen, daarvoor kun je je schamen, maar je kunt er ook gewoon trots op zijn, Dolf van den Brink!

‘Weinig dialoog’

En Dolf lamenteert nog even door, nu over Nederland: ‘We stellen vast dat Nederland vroeger koopman en dominee tegelijk was, en nu wel heel erg alleen dominee aan het worden is (…). En dan maak ik me specifiek zorgen dat er weinig dialoog is. En dat de publieke opinie, de tone of voice in de Tweede Kamer, soms heel eenzijdig negatief is.’

Potverdrie zeg, heb je net iedereen genaaid door fikse winsten te maken in moeilijke tijden, zit iedereen een beetje negatief te doen en de dominee uit te hangen!

Je bent niet zielig Dolf!

Hoe ziet Van den Brink die dialoog eigenlijk voor zich? Zou hij terugverlangen naar 2018 toen de belangrijkste topmannen (er was geen vrouw bij) per geblindeerde busjes naar Rutte werden gereden om hun visie op het landsbestuur met hem te delen? Dat was nog eens dialoog! Unilever had een jaar daarvoor nog bijna via een telefoontje met de premier het dividendbeleid van ons land veranderd en ING-commissaris Henk Breukink verlangde dat overheid en bedrijfsleven zich zouden verbinden om de toon van de Tweede Kamer in te dammen.

Als topbestuurders dialoog verlangen dan gaat deze maar één kant op: zij praten en de rest moet luisteren. Mijn advies: minder klagen en meer genieten van je geld, Dolf! Je bent niet zielig.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Afbeelding: chris s via Pixabay

Deel dit bericht

Bij Jinek: Megawinsten voor bedrijven en genaaide consumenten

TeunIn de media

Teun bij Jinek over inflatie en graaiflatie en krimpflatie en de megawinsten bij bedrijven

De grote bedrijven zwemmen in het geld. Waar voor consumenten alles duurder wordt, boeken bedrijven juist megawinsten die terugvloeien naar aandeelhouders.

Aan tafel bij Jinek praat Teun over ‘graaiflatie’, ‘krimpflatie’ en de prijsverhogingen. Hij doet dat samen met presentator van Radar Antoinette Hertsenberg en journalist Martin Visser.

De megawinsten van Heineken

Teun schreef eerder al een kritische column over Heineken. De bierbrouwer verhoogde de prijs van het bier, maakte megawinsten, maar klaagt tegelijk wel over de kritiek hierop. Teun vertelt Jinek het te waarderen als bedrijven gewoon eens eerlijk zouden zijn:

‘Als die bedrijven nou zouden zeggen: ”Weet je wat, wij zijn er voor de aandeelhouders en dat al die mensen in de kou zitten, dat interesseert ons niet. We maken megawinsten, daarvoor zijn wij als kapitalistisch bedrijf op aarde.” Natuurlijk komt dat heel onsympathiek over, maar dat is wel de waarheid. Ik hou er dan toch wel van als iemand dan gewoon de waarheid vertelt.’

Het klopt toch gewoon niet dat bedrijven megawinsten maken, terwijl alles tegelijk ook duurder wordt, werpt Teun op.

Krimpflatie

Bedrijven zijn ook erg bedreven in het verdoezelen van inflatie, zo legt Teun uit. Je kan prijzen natuurlijk verhogen door simpelweg de prijs omhoog te gooien, maar het kan ook geniepiger, middels ‘krimpflatie’: ‘Wat ze doen, ze vragen dezelfde prijs, maar ze doen er veel minder in.’ In een fles, die even duur blijft, gaat bijvoorbeeld minder siroop. Of in plaats van vijf wafels, krijg je er vier voor hetzelfde geld.

Kijk de uitzending van Jinek terug

Kijk de hele uitzending van Jinek op 20 februari 2023 hier terug op Videoland. Teun zit samen aan tafel met presentator van Radar Antoinette Hertsenberg en journalist Martin Visser die het uitgebreid hebben over de inflatie en de megawinsten van bedrijven als Shell, Heineken en Ahold Delhaize.

En lees hier Teuns column over de megawinsten van Heineken en de desondanks klagende CEO Dolf van den Brink.

Afbeelding: Screenshot uitzending Jinek van 20 februari 2023

Het wordt tijd voor een monarchie waarin niet erfelijkheid maar loting de troonopvolging bepaalt

TeunColumns & verhalen

Een leeuw met een kroon op zijn hoofd

Zouden er nog mensen zijn die vinden dat het best aardig gaat met de monarchie? Ik betwijfel het. Natuurlijk leveren koningen, koninginnen, prinsjes en prinsesjes leuke plaatjes op en vervullen ze fijne ceremoniële functies. Er wordt weleens gezegd dat ze ‘de natie verenigen’ en in moeilijke tijden op een unieke wijze steun kunnen geven aan het volk.

Kroonprinses Amalia

Dat is allemaal waar. Maar toch. Kijk naar prinses Amalia. Zij lijkt mij een sympathieke jonge vrouw, die het moeilijk heeft. Natuurlijk omdat ze wordt bedreigd door afschuwelijke misdadigers, waardoor ze geen normale onbekommerde studententijd kan hebben. Precies de periode waarin een kroonprinses van enige vrijheid kan genieten. Daarna worden de snoeren van haar uitgestippelde leven steeds strakker aangetrokken.

Van zo’n door geboorte bepaald leven met zware verantwoordelijkheden en constante aandacht en kritiek kan bijna niemand gelukkig worden. Kunnen we dit mensen aandoen?

Een monarchie past prima binnen deze tijd

En dan is er nog de sleetse opmerking dat zo’n koning en koningin ‘niet meer van deze tijd zijn’. Ik snap wat ermee wordt bedoeld, maar hoezo is deze tijd superieur? Hebben we de opperste graad van verlichting bereikt? Kijk naar de wereld, kijk naar de oorlogen, ongelijkheid, armoede, discriminatie, uitsluiting en uitbuiting en je weet dat het geen pas geeft ons zo op de borst te slaan over onze eigen periode in de geschiedenis. Daar past een monarchie prima tussen.

Los daarvan is het wel merkwaardig om eeuw op eeuw het oudste kind van een familie het recht en (misschien niet formeel, maar wel feitelijk) de plicht te geven om vorst van ons land te worden. Die persoon wordt door geboorte iemand van aanzien en invloed zónder dat hij daar zelf iets voor heeft gedaan. Dat is vreemd en onjuist, maar in die willekeur, in die volstrekt niet op kwaliteiten gestoelde aanstelling, schuilt ook de charme en de kracht van de monarchie.

IJzersterke marketing

Een president bijvoorbeeld is gekozen. Die heeft dus aanhangers en kan zich op basis van zijn fans nog meer bemoeien met beleid dan een koning (informeel) doet. Daarnaast heeft hij ook tegenstanders, die niet op hem hebben gestemd. Een president zal dus nooit zo verenigend zijn als een koning.

Het mooie van de monarchie is dat we in het sprookje geloven omdat we dat zo graag willen. Als we de koning zien, dan zien we misschien een enigszins stijve, ongemakkelijke man in een niet heel goed pak, maar we zien ook de koning. Omdat hij keer op keer als koning wordt behandeld. Zelfs Willem-Alexander gelooft dat hij de koning is. Niemand schijnt normaal te kunnen doen in zijn aanwezigheid. Het is ijzersterke marketing. Die marketing moeten we gaan loslaten op doodnormale mensen.

Postcodemonarchie

Het wordt tijd voor de Postcodemonarchie. Net als bij de Nationale Postcode Loterij wordt er een trekking gehouden onder alle Nederlanders die dat willen, die bepaalt wie de nieuwe koning of koningin van ons land wordt. Door de gezamenlijke publieke en commerciële omroepen wordt de trekking live op tv uitgezonden. De kroning wordt een spektakel met veel uiterlijk vertoon en ceremonieel.

De nieuwe vorst zal vervolgens alle protocollaire functies vervullen die de huidige ook doet: troost bieden, meegaan op handelsreizen, en zwaaien en zaklopen op Koningsdag. Als het sprookje goed wordt verteld, geloven we binnen de kortste keren in onze nieuwe vorst.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Afbeelding: Thomas Wolter via Pixabay

Deel dit bericht

Bij Jinek: geef elk kind een gezonde warme schoollunch

TeunIn de media

Teun van de Keuken bij Jinek over het belang van een gezonde lunch op school en ongezonde broodtrommels

We zijn een van de weinige landen in Europa waar op school geen gezonde warme lunch wordt geserveerd aan scholieren. Teun deed voor het televisieprogramma Pointer onderzoek naar de ongezonde lunchtrommels van Nederlandse kinderen en vertelt erover bij Jinek.

Sommige kinderen krijgen niks mee naar school, maar veel kinderen leven vooral op ongezond voedsel. Teun weet dat het heel gevoelig ligt om mensen aan te spreken op wat ze hun kinderen meegeven. Maar de situatie is er schrijnend genoeg voor.

Gezonde Zweden

In Zweden pakken ze het in ieder geval helemaal anders aan. Al sinds de jaren veertig van de vorige eeuw bestaan er schoolmenu’s, uitgedacht door het Zweedse voedingscentrum. Deze warme gezonde lunches hebben een meetbaar effect op zowel de gezondheid als de (school-)prestaties.

‘Elke kroon die je erin stopt, levert vier kronen op,’ vertelde een hoogleraar aan Teun. Het aanbieden van gezonde lunches is dus geen ‘raar socialistisch beleid’, maar zou ook premier Rutte moeten aanspreken.

Bovendien hebben ongezonde lunches daadwerkelijk gevolgen. ‘Kinderen worden ongezond en dat heeft gevolgen voor de gezondheid later, het ontstaan van hart- en vaatziektes en vormen van kanker, enzovoort. Het is dus een heel verstandig en goed idee om te zorgen dat de kinderen gezond te eten krijgen.’

Wij hebben geen aandacht voor ons eten

En waar de Fransen de tijd krijgen hun lunch op te eten, moeten Nederlandse kinderen zich haasten. Bij ons op school zijn er volcontinuroosters, vertelt Teun. De schooldag moet vooral snel voorbij zijn, zodat iedereen ook weer snel naar huis kan. ‘Kinderen hebben op de basisschool vaak maar een kwartiertje om dat eten op te eten, dus die zitten allemaal te schrokken, vaak staat de televisie erbij aan.’

‘Wij hebben een hele rare verhouding tot ons voedsel,’ zegt Teun. Voedsel zien wij als functioneel, we willen het snel naar binnen proppen, maar we hebben er geen aandacht voor.

Eerder opstaan voor een gezonde lunch

‘Ik deed het dus zelf ook niet goed,’ antwoordt Teun op de vraag of hij het wel goed deed met zijn eigen kinderen. Inmiddels is Teun helemaal ‘wakker’ en staat hij een half uur eerder op om couscous met de dag ervoor gegrilde groentes te maken.

Teun vindt dat dit niet zou moeten hoeven. ‘De meeste mensen kunnen dit niet, de mensen met meer geld en meer tijd kunnen dit makkelijker dan de mensen met minder geld. Dit probleem is ook heel erg een armoedeprobleem. Bij armere mensen speelt dit allemaal nog erger. Armere mensen die slecht eten sterven gemiddeld zeven jaar eerder dan mensen met geld en goed eten. Dat is natuurlijk een waanzinnige statistiek.’

Kortom: neem deze taak uit handen van de mensen zelf. ‘Serveer gewoon voor iedereen een warme lunch die gezond is op school.’

Kijk de aflevering van Jinek terug

Bekijk de gehele aflevering van 8 februari 2023 hier terug op Videoland.

En bekijk hier de aflevering van Pointer over (on-)gezonde schoollunches.

Afbeelding: Screenshot uitzending Jinek van 8 februari 2023

Geef alle kinderen een gezonde schoollunch

TeunColumns & verhalen

Een paar weken geleden was ik voor het televisieprogramma Pointer in Zweden. Ik bezocht er een school waar de kinderen elke middag een gezonde, warme lunch kregen aangeboden. Daar was overigens weinig bijzonders aan, want dit gebeurt op alle Zweedse scholen. In de lunchpauze kunnen de leerlingen zelf hun maaltijden opscheppen en daarnaast kiezen uit salades en fruit.

Zweedse schoollunch voor iedereen

Ook kregen de scholieren iedere week kookles. Daarin leren ze niet alleen eieren koken en brood bakken, maar ook hoe ze met geld om moeten gaan (maak een maaltijd met een bepaald budget) en wat de impact is van verschillende soorten voedsel op de gezondheid. Kennis die voor iedereen in een later leven uitermate nuttig is, misschien wel meer dan andere dingen die op de basisschool worden onderwezen.

De Zweden zijn al sinds de jaren veertig van de vorige eeuw met gezonde voeding op school bezig. Aanvankelijk bedienden ze vooral arme kinderen, maar sinds de jaren zeventig biedt elke school een lunch aan voor alle leerlingen. De samenstelling daarvan gebeurt volgens strikte richtlijnen van het Zweedse voedingscentrum, dat zich baseert op de laatste wetenschappelijke inzichten.

Uit onderzoek blijkt dat dit uitermate goede gevolgen heeft voor de schoolprestaties, de gezondheid en de latere carrière van de leerlingen. Een onderzoeker die ik sprak, zei dat elke Zweedse kroon die de overheid in dit programma steekt er uiteindelijk vier oplevert. Zou dat de betutteling-roepende neo-liberalen ervan kunnen overtuigen ook zoiets in Nederland in te voeren?

Broodtrommels vol treurig voer

In Nederland is het bar slecht geregeld. Er is namelijk niets geregeld. Onze kinderen moeten het doen met een broodtrommel. En die trommel is lang niet altijd gevuld met de gezondste dingen. Veel (witte) boterhammen met kaas, pindakaas, hagelslag en chocopasta, daarbij vaak koeken en andere snacks. Veel ouders doen er nog een stukje fruit bij, maar vaak gebeurt dat ook niet.

Onderwijzers zien veel treurig voer in de trommeltjes. Soms zelfs fastfood. Hoogopgeleide ouders denken dat ze hun kinderen goed te eten geven, maar ook dat valt vaak vies tegen. Die meegebrachte lunches moeten in een kwartiertje, soms met de tv in het klaslokaal aan, naar binnen worden geschrokt. Als vee dat even moet worden gevoerd.

Toetjes

Toen ik de Nederlandse boterhammen aan de Zweedse kinderen liet proeven, slaakten ze eerst een kreet van verrukking ‘Dit is lekker!’, maar al snel overheerste de verbazing: ‘Hoe kan het dat ze dit iedere dag eten? Dit zijn toetjes.’ Daarna ontstond een gesprek met de 12-jarigen over gezondheid, voedzaamheid en de weerslag die al die snelle suikers moesten hebben op het concentratieniveau in de klas: ‘Krijgen die Nederlandse leerlingen geen enorme dip nadat ze dit hebben gegeten?’

Ik was verbaasd over de kennis van deze jonge scholieren. Het voedingsonderwijs had zijn vruchten afgeworpen.

Gezonde schoollunch

In Nederland gaan we nu eenmalig 100 miljoen euro uitgeven om kinderen die met een lege maag in de schoolbanken zitten, eten te geven. Goed dat het gebeurt en uitermate triest dat het nodig is. Maar laten we meteen een stapje verder gaan. Geef elk kind een warme, gezonde lunch. Geef ze minstens een half uur om dat lekker rustig met elkaar op te eten. Zorg dat de overheid dit regelt, zodat de schoolleiding er niet nóg een taak bijkrijgt. Zo krijgen we blijere en gezondere leerlingen en leerkrachten.

Deze column verscheen eerder in de Volkskrant

Deel dit bericht